اثر کود‌های زیستی نیتروژن و فسفر بر رنگیزه‌های فتوسنتزی، عملکرد، اجزای عملکرد و محتوای پروتئین دانه دو رقم نخود‌فرنگی (.pisum sativum l) در سطوح مختلف آبیاری

به‌منظور ارزیابی اثر کود‌های زیستی بر رنگیزه‌های فتوسنتزی، عملکرد، اجزای عملکرد و محتوای پروتئین دانه دو رقم نخود‌فرنگی (pisum sativum l.) تحت سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه‌‌ای واقع در شهرستان فارسان، در سال‌ زراعی 1400 انجام شد. عامل اصلی شامل تیمار‌های آبیاری در سه سطح (آبیاری پس از50 (i1)، 75 (i2) و 100 (i3) میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس a)، عامل فرعی شامل منابع مختلف کود زیستی در چهار سطح ( شاهد بدون کود، کود زیستی نیتروژن (ازتوبارور1)، کود زیستی فسفر (فسفات‌بارور-2) و کود زیستی نیتروژن + فسفر) و عامل فرعی‌فرعی شامل ارقام مختلف نخود‌فرنگی در دو سطح (رقم ولف هلندی و رقم مجارستانی) بود. نتایج نشان داد که در رقم مجارستانی تنش خشکی ملایم، محتوای کلروفیلa و b برگ را افزایش داد ولی تنش خشکی شدید آن‌ها را کاهش داد. در رقم ولف هلندی هر دو سطح تنش خشکی ملایم و شدید میزان کلروفیل a و b را کاهش داد. در هر دو رقم تنش خشکی ملایم محتوای کاروتنوئید‌ها را افزایش داد ولی با شدت یافتن تنش خشکی از میزان کاروتنوئید‌ها کاسته شد. کود‌های زیستی به‌ویژه در شرایط تنش خشکی در بهبود محتوای کلروفیل a، b و کاروتنوئید‌ها موثر بودند. تنش خشکی عملکرد و اجزای عملکرد دانه را در هر دو رقم مورد بررسی کاهش داد ولی استفاده از کود‌های زیستی سبب تعدیل اثر کم ‌آبی شد. براساس نتایج به‌دست آمده، بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم مجارستانی در شرایط آبیاری کامل (i1) و کاربرد کود زیستی نیتروژن بود. تحت شرایط تنش خشکی ملایم و شدید (i2 و i3)، نیز بیشترین عملکرد دانه به‌ترتیب با بهکاربردن کود زیستی فسفر و تیمار تلفیقی نیتروژن + فسفر و از رقم مجارستانی به‌دست آمد. رقم مجارستانی در مقایسه با رقم ولف‌ هلندی تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و عملکرد دانه بیشتری در هردو شرایط تنش و نرمال داشت، ولی وزن هزار دانه رقم ولف‌ هلندی بیشتر بود. بنابراین، در مجموع رقم مجارستانی به‌ویژه در شرایط تنش خشکی کارآمدتر مشاهده شد. محتوای پروتئین دانه تحت تاثیر رقم قرار نگرفت. بیشترین درصد پروتئین دانه مربوط به تیمار آبیاری i2 و کود زیستی نیتروژن + فسفر بود. در مجموع از آنجایی که بیشتر مناطق کشور، به‌ویژه در سال‌های اخیر با تنش خشکی مواجه هستند، انتخاب ارقام مقاوم‌تر در برابر کم ‌آبی و کاربرد کود‌های زیستی جهت کاستن از آثار سوء تنش خشکی مفید به‌نظر می‌رسند.

the effect of nitrogen and phosphorus biofertilizers on photosynthetic pigments, grain yield, yield components and grain protein content of two pea (pisum sativum l.) varieties under different irrigation regimes

in order to study the effects of nitrogen and phosphorus biofertilizers on photosynthetic pigments, grain yield, yield components and grain protein content of two pea (pisum sativum l.) varieties under different irrigation regimes; a split-split plot experiment was conducted based on a randomized complete block design with three replications at a field in farsan, southwestern iran, in 2021. the main plots were allocated to irrigation treatments including: irrigation after 50, 75 and 100 mm (i1, i2 and i3, respectively) cumulative evaporation from class a evaporation pan and the sub plots were allocated to different sources of biofertilizers treatments including: control (no biofertilizer application), azotobarvar-1(nitrogen), phosphatebarvar-2 (phosphorus) and azotobarvar-1 + phosphatebarvar-2 (nitrogen + phosphorus). sub-sub plots were allocated to two varieties of peas (majarestani and wolfholland). results showed that in majarestani variety mild drought stress increased chlorophyll a and b contents, but severe drought stress decreased them. in wolfholland variety, both mild and severe drought stress decreased chlorophyll a and b contents. in both varieties, mild drought stress increased carotenoid contents, but severe drought stress decreased them. biofertilizers were effective in improving chlorophyll a, b and carotenoid contents, particularly under drought stress conditions. the drought stress reduced the grain yield and yield components of both pea varieties but application of biofertilizers moderated the effects of drought stress. the highest value of grain yield was obtained from the majarestani variety when grown under full irrigation conditions (i1) and nitrogen biofertilizer application. under the mild and severe drought stress (i2 and i3), the highest value of grain yield was obtained from majarestani variety in the presence of phosphorus and nitrogen + phosphorus biofertilizer application, respectively. majarestani variety outranked the wolfholland in terms of  pods/plant, grain/pod and grain yield under both stress and normal conditions, but the latter variety indicated a greater 1000-grain weight. therefore, majarestani variety is a more suitable cultivar, particularly under drought stress conditions. grain protein percentage was not affected by variety. the highest percentage of grain protein content was achieved with i2 irrigation and nitrogen + phosphorus biofertilizer treatments, averaged over the examined varieties. to conclude, given the prevalence of water scarcity in the semi-arid regions of iran’s type, further examinations of more drought resistant varieties such as majarestani and application of biofertilizers may prove suitable for reducing the adverse effects of drought stress.