بررسی تنوع ژنتیکی و گزینش همزمان عملکرد بذر و علوفه در ژنوتیپ‌های منتخب دو گونه علف باغ (dactylis glomerata) و علف پشمکی (bromus inermis)

خشکی یکی از مهمترین تنش‌‌های غیر‌‌زیستی محدود کننده بقاء، رشد و تولید گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است. حدود یک سوم زمین‌های کشاورزی دنیا در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده‌اند که ایران نیز جزء همین مناطق است. از این رو نیاز به اصلاح ارقام دارای سازگاری بالا و نیاز آبی پایین به شدت احساس می‌شود. این مطالعه به‌منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های علف باغ و علف پشمکی، بررسی ارتباط بین عملکرد بذر و عملکرد علوفه و انتخاب همزمان ژنوتیپ‌های برتر انجام شد. در این مطالعه، تعداد 36 ژنوتیپ منتخب از جوامع حاصل از پلی‌کراس در هر یک از دو گونه به صورت کلونی تکثیر شده و تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی طی سال‌های 1393 و 1394در مزرعه آموزشی دانشگاه صنعتی اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر دو گونه مورد مطالعه تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه‌ای در بین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد بذر و اجزای آن مشاهده شد که نشان‌دهنده پتانسیل بالا برای بهبود این صفات از طریق انتخاب هدفمند در برنامه‌های اصلاحی می‌باشد. تنش خشکی آثارمنفی روی عملکرد بذر و اجزای آن داشت و موجب کاهش تنوع ژنتیکی اکثر صفات شد. اکثر صفات مورد مطالعه در هر دو گونه مورد بررسی از وراثت‌پذیری نسبتاً بالایی برخوردار بودند و بنابراین بهبود این صفات از طریق انتخاب دوره‌ای امکان‌پذیر است. همبستگی بالا و معنی‌دار بین عملکرد بذر و عملکرد علوفه در هر دو گونه مورد بررسی نشان داد که امکان انتخاب همزمان برای عملکرد بذر و علوفه در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی وجود دارد. با این وجود، شدت همبستگی در گونه علف باغ نسبت به علف پشمکی بالاتر بود. در هر دو گونه و در هر دو محیط بدون تنش و تنش خشکی ژنوتیپ‌های برتر از نظر عملکرد بذر و علوفه شناسایی شدند. این ژنوتیپ‌ها می‌توانند به‌عنوان والدین برتر برای ایجاد جمعیت‌های ژنتیکی، به‌منظور بهبود همزمان عملکرد بذر و عملکرد علوفه در برنامه‌های آتی و ایجاد واریته‌های ساختگی مورد استفاده قرار گیرند.

evaluation of genetic variation and simultaneous selection for seed and forage yield in selected genotypes of dactylis glomerata and bromus inermis

drought is one of the most important abiotic stresses limiting plant survival, growth, and production in many regions of the world. approximately one-thirds of the world’s agricultural lands are in arid and semi-arid regions, including iran. therefore, there is a need to improve plant cultivars with high adaptability and low water requirement. this study was conducted to evaluate the drought tolerance of bromus inermis and dactylis glomerata genotypes and investigate the relationship between seed yield and forage yield to select better genotypes in terms of these traits, simultaneously. in this study, 36 genotypes selected from polycross populations of both species were clonally propagated and evaluated under normal and drought-stressed conditions during 2014 and 2015 at the research farm of isfahan university of technology, isfahan, iran. in both species, high genetic variation was observed among genotypes for seed yield and its components indicating high potential for improving these traits through targeted selection in breeding programs. drought stress negatively affected seed yield and its components and reduced the genetic diversity of most traits. most of the studied traits had relatively high heritability; therefore, improvement of these traits is possible through recurrent selection in breeding programs. the significant association between seed and forage yield indicated that it is possible to select superior genotypes based on seed and forage yield in both normal and water stress conditions, simultaneously. however, the intensity of this association was higher in dactylis glomerata than bromus inermis. in both species and under both normal and drought stress conditions, better genotypes were identified in terms of seed and forage yield. these genotypes can be used in developing genetic populations for simultaneous improvement of seed and forage yield in future studies and also for the development of synthetic varieties in both species.