ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ‌های برنج (.oryza sativa l) کشورهای آسیای مرکزی و غربی

با هدف شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی در ژرم‌پلاسم برنج، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و 70 ژنوتیپ برنج با منشاء کشورهای آسیای مرکزی و غربی به‌صورت گلدانی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی در سال 1399 در موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت اجرا شد. بر اساس نتایج سال اول، 19 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی در سال 1400 در موسسه تحقیقات برنج ایران (رشت) کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس شاخص‌های تحمل و حساسیت و نتایج تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌های برنج به دو گروه تفکیک و بر اساس مقایسه میانگین‌ها و انحراف از میانگین کل، ژنوتیپ‌های گروه دوم شامل شیرودی و ندا (ایران) sela-zodras و shisham-bagh-2014 (افغانستان) و dijla (عراق) به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش شناخته شدند. همچنین با تجزیه بای‌پلات شش ژنوتیپ ندا و شیرودی (ایران)، d3 (عراق)، sela-zodras، jalal abad indica-2014 و shisham bagh-2014 (افغانستان) و روش رتبه‌دهی هفت ژنوتیپ شیرودی، ندا و گیلانه (ایران)، sela-zodras، jalal abad indica-2014، shisham bagh-2014 (افغانستان) و d3 (عراق) به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی شناخته شدند. در مجموع بر اساس روش‌های تجزیه خوشه‌ای، بای‌پلات و رتبه‌دهی، ژنوتیپ‌های شیرودی و ندا (ایران)، sela-zodras و shisham bagh-2014 (افغانستان) به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی شناخته شدند. بر اساس نتایج این آزمایش از ژنوتیپ‌ها منتخب یاد شده می‌توان در پیشبرد برنامه‌های اصلاحی و توسعه ارقام جدید برنج با تحمل بیشتر به تنش خشکی استفاده نمود.

evaluation of tolerance to drought stress in rice genotypes (oryza sativa l.) from central and west asian countries

to identify genotypes tolerant to drought stress in rice germplasm, a factorial pot experiment was carried out in the form of a completely randomized design with three replications and 70 rice genotypes originating from central and west asian countries in non-stress and drought-stress conditions at the rice research institute of iran, rasht, north of iran, in 2019. based on the results of this year (i.e. 2019), 19 genotypes selected and cultivated in the form of randomized complete block design with three replications in two environments (normal and drought stress) in 2020. based on tolerance and sensitivity indices and the results of cluster analysis, rice genotypes were divided into two groups, and based on the comparison of means and deviations from the total mean, genotypes of the second group (shirodi and neda (iran), sela-zodras and shisham-bagh-2014 (afghanistan) and dijla (iraq) recognized as stress-tolerant genotypes. also, six genotypes (nada and shiroudi (iran), d3 (iraq), sela-zodras, jalal-abad indica-2014, and shisham bagh-2014 (afghanistan)) were identified by biplot analysis and the ranking method of seven genotypes (shirodi, neda and gilaneh (iran) sela-zodras, jalal abad indica-2014 and shisham bagh-2014 (afghanistan) and d3 (iraq) were recognized as drought stress tolerant genotypes. altogether, based on the methods of cluster analysis, biplot, and ranking, the genotypes of shiroudi and neda (iran), sela-zodras, and shisham bagh-2014 (afghanistan) were recognized as drought tolerant genotypes. the mentioned selected genotypes can be used in advancing breeding programs for developing new rice genotypes with higher tolerance to drought stress.