ارزیابی مراحل فنولوژیک، تغییرات درجه-روز-رشد و عملکرد دانه در ارقام گندم در واکنش به تغییر تاریخ کاشت و کاربرد پاکلوبوترازول

به منظور ارزیابی مراحل فنولوژیک و عملکرد ارقام گندم در واکنش به تغییر تاریخ کاشت و کاربرد پاکلوبوترازول پژوهشی در دو سال زراعی 1400 1399 و 1401 1400 در مزرعه‌ای در شهرستان ایذه واقع در شمال شرق خوزستان اجرا شد. این پژوهش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل تاریخ کاشت (25 آبان ،20 آذر و 15 دی) و عامل فرعی به صورت فاکتوریل شامل رقم (کریم، مهرگان و چمران2) و محلول‌پاشی پاکلوبوترازول (صفر، 60، 120 میلی‌گرم در لیتر) بود. نتایج نشان داد در هر دو سال بیشترین تعداد دانه در مترمربع در تاریخ کاشت 25 آبان در رقم چمران2 در سطوح تیماری 60 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول (18847) مشاهده شد. در تاریخ کاشت تاخیری 15 دی، مصرف 60 و 120 میلی‌گرم درلیتر پاکلوبوترازول منجر به افزایش عملکرد دانه نسبت به شاهد شد. با کاربرد 60 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول، عملکرد دانه رقم چمران2 در دو تاریخ کاشت 25 آبان (6941 کیلوگرم در هکتار) و 20 آذر (6779 کیلوگرم در هکتار) نسبت به سایر سطوح تیماری بالاتر بود. رقم چمران2 و کریم به‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین تعداد روز و درجه روز رشد دریافتی در مراحل مختلف رشد و نموی بودند. بااین حال این ارقام از نظر عملکرد زیستی و عملکرد دانه با سایر ارقام تفاوت معنی دار نداشتند. در تاریخ کاشت 15 دی ماه، طول دوره رشد گیاه از زمان کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک در مقایسه با تاریخ کاشت 25 آبان ماه، 34 روز کاهش یافت که این امر کاهش در دوره رشد مراحل فنولوژیکی و کاهش 16 درصدی عملکرد دانه را در پی داشته است. به طورکلی اثر مصرف پاکلوبوترازول بر عملکرد دانه مثبت بود و مصرف 120 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول اثرات منفی ناشی از تاخیر در کاشت را تعدیل کرد. 

evaluation of phenological stages, changes in gdd, and grain yield in wheat cultivars in response to changes in planting date and application of paclobutrazol

to evaluate the phenological stages and yield of wheat cultivars in response to the change of planting date and application of paclobutrazol, a field experiment was conducted in two years, 2020 2021 and 2021 2022, in izeh city located in the northeast of khuzestan, southwest iran. the experiment had three replications in a split factorial randomized complete block design. the main factor included planting date (november 16, december 11, and january 5) and the sub factors in the factorial form included cultivars (karim, mehrgan, and chamran2) and the application of paclobutrazol (0, 60, 120 mg/l). in both years, the highest seeds/m2 (18847) belonged to chmaran2 genotype when sown on 16 november and received 60 mg/l paclobutrazol. when the genotypes were sown in the delayed planting date of january 5, application of 60 and 120 mg/l paclobutrazol led to an increase in seed yield compared to the 0 paclobutrazol. with the application of 60 mg/l paclobutrazol, the seed yield of chamran2 genotype was higher on the planting dates of november 16 (6941 kg/ha) and december 11 (6779 kg/ha), compared to other paclobutrazol levels. chamran2 and karim genotypes indicated the greatest and smallest number of days and growing degree days, respectively, in different stages of growth and development. however, these genotypes did not show significant difference in terms of biological yield, grain yield, and harvest index. when plants were sown on january 5, the length of the plant growth period from the planting to physiological maturity was reduced by 34 days compared to when sown on november 16. overall, the effect of paclobutrazol on seed yield was positive, and the consumption of 120 mg/l paclobutrazol moderated the negative effects of the delayed planting of the examined wheat genotypes.