اثر مقادیر مختلف آبیاری و روش‌های کاشت بر کارایی مصرف آب، عملکرد دانه و برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم (.triticum aestivum l)

این پژوهش در سال زراعی 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی ساعتلوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی با طول جغرافیایی45 درجه و 2 دقیقه شرقی، عرض جغرافیایی 37 درجه و 44 دقیقه شمالی و ارتفاع 1352 متر از سطح دریا واقع در 25 کیلومتری ارومیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل مقادیر متفاوت آبیاری در سه سطح (تامین 100، 75 و 50 % نیاز خالص آبیاری گیاه) و فاکتور دوم روش کاشت در چهار سطح (کاشت سنتی آبیاری، کاشت سه خط روی پشته (عرض پشته 30 سانتی‌متر)، کاشت 4 خط روی پشته (عرض پشته 45 سانتی‌متر) و کاشت 5 خط روی پشته (عرض پشته 60 سانتی‌متر)) بود. نتایج نشان داد بیشترین مقدار کارایی مصرف اقتصادی آب (1/38 کیلوگرم بر مترمکعب)، کارایی مصرف زیستی آب (3/22 کیلوگرم بر مترمکعب)، محتوای کاروتنوئید (1/02 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ)، نسبت کلروفیل a به b (3/52) و درصد پروتئین دانه (9/89 %) از آبیاری 50% نیاز خالص به‌دست آمد. اما حداکثر بیشینه عملکرد دانه (7093/30 کیلوگرم بر هکتار) و عملکرد زیستی (15282 کیلوگرم بر هکتار)، کلروفیل a (1/59 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ)، کلروفیل b (0/56 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ)، مجموع کلروفیل a و b (2/15 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ) و عملکرد پروتئین (806/85 کیلوگرم بر هکتار) از آبیاری 100% نیاز خالص حاصل شد. کاشت سه خط روی پشته، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، کارایی مصرف اقتصادی آب، کارایی مصرف زیستی آب، محتوای کاروتنوئید، رنگیزه‌های فتوسنتزی و عملکرد پروتئین را به‌ترتیب به میزان 29، 33، 29، 33، 38، 7 و 35% افزایش داد. به‌طورکلی بر اساس یافته‌های ما در این پژوهش، کاشت گندم روی پشته از نظر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب نسبت به روش سنتی (کرتی) برتری داشت همچنین کاهش مصرف آب آبیاری تا 50% نیاز خالص تفاوت معنی‌داری در عملکرد دانه و زیستی ایجاد نکرد. لذا جهت صرفه‌جویی در مصرف آب و بهبود کارآیی مصرف آب تیمار آبیاری 50% نیاز خالص با کاشت سه خط روی پشته پیشنهاد می‌شود.

the effect of different amounts of irrigation and planting methods on water use efficiency, grain yield and some physiological and biochemical traits of wheat (triticum aestivum l.)

this research was conducted at the research field of westazerbaijan (saatloo station, 45° 10′ 53˝ e/ 37° 44′ 18˝ n and 1338 m above sea level), located 25 km from urmia city (iran) during 20192020 cropping seasons, as a factorial layout based on randomized complete block design with three replications. the first factor was irrigation regime at three levels (supplying 100, 75 and 50% of net irrigation requirement) and the second factor was planting method of wheat at four levels (plot planting, planting three lines on the ridges (ridges width=30 cm), planting four lines on the ridges (ridges width=45 cm) and planting five lines on the ridges (ridges width=60 cm)). the results showed that the highest grainyield’s water use efficiency (1.38 kg m3), dry mass water use efficiency (3.22 kg m3), carotenoid content (1.02 mg g1 fresh leaf weight), chlorophyll ratio a to b (3.52) and grain protein percentage (9.89%) were obtained from supplying of 50% of net irrigation water requirement. but the maximum grain yield (7093.30 kg ha1) and dry mass (15282 kg ha1), chlorophyll a (1.59 mg g1 fresh leaf weight), chlorophyll b (0.56 mg/g fresh leaf weight), total chlorophyll a and b (2.15 mg g1 fresh leaf weight) and protein yield (806.85 kg ha1) were obtained from supplying of 100% of net irrigation water requirement. planting three lines on the ridge increased grain yield, dry mass, flag leaf area, grainyield’s water use efficiency, dry mass water use efficiency, carotenoid content, photosynthetic pigments and protein yield by 29, 33, 31, 29, 33, 38, 7 and 35%, respectively. in general, based on our findings in this study, planting the wheat on the ridge was superior to the traditional method in terms of grain yield and water use efficiency. also, reducing irrigation water consumption by up to 50% of net requirement did not cause a significant difference in grain yield and dry mass. therefore, in order to save water consumption and improve water use efficiency, supplying of 50% of net irrigation water requirement along with planting three lines on the ridge is recommended.