وراثت‌پذیری عملکرد و اجزای عملکرد وگزینش برای تحمل به خشکیدر لاین‌های دابل‌هاپلویید گندم

خشکی یکی از مهم ترین فاکتورهای محیطی است که شرایط رشد و توسعه ی گیاه را متاثر می کند. روش دابل هاپلوییدی یکی از روش‌های مرسوم به نژادی در گیاه گندم است. استفاده از ارقام قدیمی در برنامه تلاقی می‌تواند در بازگرداندن ژن های از دست رفته در طول تکامل موثر باشد. در این پژوهش 151 لاین دابل هاپلویید گندم حاصل از تلاقی رقم قدیمی (ردفایف) و رقم جدید (استتلر) در دو محیط رطوبتی عدم تنش و تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گل دهی) مورد بررسی قرار گرفتند. تنوع ژنتیکی بالایی بین لاین های دابل هاپلویید برای اکثر صفات دیده شد که نشان می دهد گزینش برای این صفات جهت معرفی لاین هایی با عملکرد بیشتر و تحمل به خشکی بالاتر می تواند موثر باشد. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر روی اکثر صفات معنی دار بود، به‌طوری که عملکرد دانه حدود 40 درصد کاهش یافت. مقایسه والد قدیمی و جدید نشان داد که والد جدید زودرس تر و پاکوتاهتر و از عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت بیشتری برخوردار بود. تفکیک متجاوز در تمامی صفات مورد مطالعه در لاین های دابل هاپلویید مشاهده شد که حاکی از امکان انتخاب لاین های برتر از خود والدین را نشان می دهد. بیشترین وراثت پذیری خصوصی در هر دو شرایط رطوبتی (عدم تنش و تنش خشکی) مربوط به صفت ارتفاع بوته (46 درصد) و کمترین آن مربوط به صفت محتوی نسبی آب برگ (11درصد) بود. عملکرد دانه با روز تا سنبله دهی در هردو محیط رطوبتی همبستگی منفی نشان داد که نشان می دهد انتخاب برای زودرسی در شرایط تنش می تواند باعث بهبود تحمل به خشکی و افزایش عملکرد دانه شود. بر اساس نتایج شاخص های تحمل، بای پلات پراکنش و تجزیه به مولفه های اصلی، لاین های مورد نظر و نیز لاین های برتر از لحاظ عملکرد دانه و تحمل به خشکی شناسایی شدند. به‌طور ویژه برای صفاتی مانند عملکرد دانه، ارتفاع بوته، زودرسی، شاخص برداشت، لاین هایی وجود داشتند که فراتر از والد با قابلیت تحمل خشکی خود بودند که می توانند جهت ایجاد ارقام متحمل به تنش با عملکرد بالا گزینش و در مطالعات بعدی مورد استفاده قرار گیرند. 

heritability of grain yield and its components and selection for drought tolerance in wheat double haploid lines

drought is one of the most important environmental factors affecting plant growth. the double haploid method is one of the most common breeding methods in wheat. using old cultivars in crossbreeding programs can be effective for restoring genes lost during evolution. in this study, in order to evaluate the genetic diversity and to select the droughttolerant introgression wheat lines, 151 double haploid (dh) lines (derived from cross of old and modern cultivars) were evaluated under two moisture conditions (nonstress and droughtstress) in field. considerable genetic variation was observed among dh lines for most of the traits indicating that selection for these traits can be effective to develop lines with higher performance or for specific purposes. the effect of drought stress was significant for most of the traits. for example, drought stress reduced grain yield by 40%. comparison of old and new parent genotypes showed that the new parent was earlier in maturity, dwarf and had higher grain yield, yield components and harvest index. transgressive segregation was observed for most of the traits indicating the possibility of selection for superior lines. in both moisture condition, plant height had the highest narrow sense heritability (46%) and leaf relative water content had the lowest one (12%). grain yield had negative correlation with day to flowering indicating that selection for earliness can improve drought tolerance. according to the results of tolerance indices and biplot of principle component analysis, superior lines were identified. for example superior lines for grain yield, early flowering and higher harvest index were recognized for future studies.