تاثیر تاخیر در کاشت و کاربرد باکتری‌های حل‌کننده فسفات بر تجمع و انتقال مجدد ماده خشک در ارقام گندم نان

به‌منظور ارزیابی توانایی ارقام گندم در تجمع ذخایر در ساقه و انتقال این ذخایر به دانه در شرایط تنش گرمای ناشی از تاخیر در کاشت و بررسی تاثیر باکتری‌های حل کننده فسفات بر این توانایی، این پژوهش در سال زراعی 98-1397 در مزرعه‌ای در منطقه هفتکل (استان خوزستان)، به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل تاریخ کاشت در دو سطح (اول آذر و 12 دی) و عامل فرعی به‌صورت فاکتوریل شامل پنج رقم گندم نان (چمران2، مهرگان، سیروان، شوش و برات) و دو سطح کاربرد باکتری‌های حل کننده فسفات pseudomonas putida سویه p13 و pantoea agglomerans سویه p5 (عدم تلقیح و تلقیح بذر) بود. نتایج نشان داد که کاهش وزن مخصوص ساقه (28/5 درصد)، کاهش رشد طولی ساقه (18/7 درصد) و کاهش شدید طول دوره موثر پر شدن دانه (38/3 درصد) مهم ترین دلایل کاهش میزان انتقال مجدد ماده خشک به ساقه و کارایی این انتقال در تاریخ کاشت تاخیری بود. در هر دو تاریخ کاشت، کارایی انتقال مجدد ماده خشک ساقه، در شرایط تلقیح بذر با باکتری، به‌طور متوسط 8/5 درصد کمتر از شرایط عدم تلقیح بود. در تاریخ کاشت مناسب، ارتباط وزن سنبله با انتقال مجدد ماده خشک مثبت و معنی‌دار بود، ولی در تاریخ کاشت تاخیری وزن سنبله و عملکرد دانه با انتقال مجدد ماده خشک و کارایی آن ارتباط معنی داری نداشت. در مجموع، وزن مخصوص ساقه به‌عنوان مهم ترین عامل تاثیرگذار بر میزان تجمع ذخایر در ساقه شناخته شد و رقم مهرگان با توانایی بهره‌گیری از ذخایر ساقه، به‌عنوان رقمی مناسب برای کشت تاخیری در منطقه معرفی شد.

The Effect of Delayed Sowing and Application of Phosphate Solubilizing Bacteria on Dry Matter Accumulation and Remobilization in Bread Wheat Cultivars

In order to evaluate the ability of wheat cultivars to accumulate reserves in the stem and remobilization of these reserves to seeds under heat stress resulting from delayed sowing and to investigate the effect of phosphatesolubilizing bacteria on this ability, this study was carried out as split factorial based on a complete randomized block design with three replications in Haftkol, Khuzestan, Iran, in the growing season of 20162017. The main factor consisted of sowing date in two levels (22 November as conventional and 2 January as delayed seeding dates) and a factorial of the two subfactors consisting of five bread wheat cultivars (Chamran2, Mehregan, Sirvan, Shush and Barat) and two levels of application of phosphate solubilizing bacteria, Pseudomonas putida (P13) and Pantoea agglomerans (P5), (inoculation and without inoculation). The results showed that the reduction of stem specific weight (28.5%), stem length (18.7%) and effective grain filling duration (38.3%) were the most important reasons for reducing dry matter remobilization to stem and the efficiency of this remobilization in delayed sowing. At both sowing dates under bacterial seed inoculation conditions, the dry matter remobilization efficiency was 8.5% lower than the noninoculated conditions. In the conventional sowing date, the relationship between spike weight and dry matter remobilization was positive and significant, but at delayed sowing date, spike weight and grain yield were not significantly related to dry matter remobilization and efficiency. In general, stem specific weight was recognized as the most important factor affecting the accumulation of reserves in the stem and Mehregan cultivar, with the ability to utilize stem reserves, was introduced as a suitable cultivar for delayed cultivation in the region.