ارزیابی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های آفتابگردان با استفاده از معیارهای ناپارامتری

ارزیابی ژنوتیپ‌های آفتابگردان در شرایط محیطی مختلف، می‌تواند در شناسایی ژنوتیپ‌های پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید باشد. به‌منظور مطالعه ی پایداری عملکرد ژنوتیپ‌های آفتابگردان، تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در چهار ایستگاه‌ تحقیقاتی کرج، ساری، کرمانشاه و دزفول در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (139799) ارزیابی شدند. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی‌دار بود. معنی‌دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف بود، از این رو، امکان تجزیه پایداری ژنوتیپ‌ها وجود داشت. تجزیه خوشه‌ای آماره‌های ناپارامتری، ژنوتیپ‌های آفتابگردان را در سه گروه اصلی قرار داد. بر اساس میانگین رتبه همه آماره‌های ناپایداری مورد مطالعه، ژنوتیپ‌های شماره 5 و 14 با کمترین مقادیر میانگین رتبه به‌عنوان پایدارترین و ژنوتیپ‌های شماره 1، 11، 12 و 9 با بیشترین میانگین رتبه به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه شناسایی شدند. همچنین نتایج نشان داد که آماره‌های ناپارامتری si(6)، npi(2) و npi(4) با میانگین عملکرد دانه و مفهوم دینامیک پایداری رابطه داشتند، از این رو استفاده از این روش‌ها برای گزینش ژنوتیپ‌های پایدار با عملکرد بالا در آفتابگردان مناسب است. در مجموع، ژنوتیپ شماره 5 با میانگین عملکرد دانه 3355 کیلوگرم در هکتار و پایداری عمومی بالا، هیبرید برتر این آزمایش بود که می‌تواند در مطالعات اصلاحی آینده جهت تولید رقم جدید با پتانسیل عملکرد و پایداری بالا استفاده شود.

Evaluation of Seed Yield Stability of Sunflower Genotypes Using Non-Parametric Statistics

Evaluating of sunflower genotypes under different environmental conditions would be useful to identify genotypes with high stability and yield potential. In order to study yield stability of sunflower genotypes, 11 new hybrids along with four cultivars (namely Golsa, Ghasem, Shams and Farrokh) were evaluated in a randomized complete block design with four replications under four experimental field stations across Iran including Karaj, Sari, Kermanshah and Dezful during 20182020. The results of combined analysis of variance indicated that the effects of environments, genotypes and genotype × environment interaction were significant for seed yield. Existence of genotype × environment interaction, suggested that genotypes responded differently to the studied environment conditions. Therefore, there is the possibility of stability analysis. Cluster analysis based on the nonparametric stability statistics grouped genotypes in to three main clusters. According to the mean rank of all studied nonparametric stability parameters, the genotypes No. 5 and 14 with the lowest value of mean rank were distinguished as stable genotypes, meanwhile genotypes No. 1, 11, 12 and 9 with the highest values of mean rank were identified as nonstable genotypes. Also, the results indicated that the nonparametric statistics Si, NPi and NPi were associated with mean seed yield and the dynamic concept of stability. Therefore, these methods would be suitable for selecting stable and high yielding genotypes in sunflower. Finally, the genotype No. 5 with mean seed yield of 3355 kg ha1 and high broad stability was distinguished as superior hybrid which can be used in the future breeding programs for producing the new cultivar with high yield and stability potential.