اثر تیمارهای کم‌آبیاری و شوری آب بر واکنش‌های رشدی و عملکردی گندم رقم سیروان

امروزه کاهش کمیت و کیفیت آب آبیاری به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سیستم‌های کشاورزی به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک دنیا هستند. از این‌رو به‌منظور ارزیابی واکنش‌های رشدی و عملکردی گندم رقم سیروان‌ به سطوح مختلف رطوبتی و شوری آب آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند طی سال‌های زراعی 13961395 و 13971396 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح آبیاری در پنج سطح (125، 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گندم و تیمار دیم با دو نوبت آبیاری) و شوری آب در دو سطح (1/6 دسی‌زیمنس بر متر و 6 دسی‌زیمنس بر متر) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که ویژگی‌های رشدی، اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه توسط تیمارهای سطوح مختلف آبیاری و شوری آب تحت تاثیر قرار گرفتند. به‌طوری که این تیمارها باعث کاهش معنی‌دار صفات مورد بررسی شدند. کمترین مقدار سطح برگ در تیمار دیم × شوری 6 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده شد که مقدار این صفت را نسبت به تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی‌زیمنس بر متر حدود 61 درصد کاهش داد. در ویژگی عملکرد بیولوژیک و دانه گندم بیشترین و کمترین مقدار به‌ترتیب متعلق به تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی‌زیمنس بر متر و تیمار دیم × شوری6 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده شد. از نظر عملکرد بیولوژیک و دانه اختلاف معنی‌داری میان تیمارهای 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی‌زیمنس بر متر و 100 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده نشد. افت عملکرد بیولوژیک و دانه گندم در تیمار دیم × شوری 6 دسی‌زیمنس بر متر نسبت به تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم × شوری 1/6 دسی‌زیمنس بر متر به‌ترتیب حدود 72 و 88 درصد بود. نتایج این آزمایش نشان داد که اگرچه در بیشتر صفات تیمار 125 درصد نیاز آبی گندم تیمار برتر بود ولی اختلاف معنی‌داری با تیمار مصرف 100 درصد نیاز آبی گندم نداشت. درنهایت، در نواحی دارای کمبود آب و آب شور (شوری6 دسی‌زیمنس بر متر) و با توجه به داده‌های عملکرد بیولوژیک و دانه در آزمایش حاضر استفاده از تیمار آبیاری با 75 درصد نیاز آبی با آب شور و آبیاری با 100 درصد نیاز آبی با آب غیرشور برای رسیدن به عملکرد بهینه گندم و همچنین ذخیره آب در شرایط شور توصیه می‌شود.

The Effect of Deficit Irrigation and Saline Water Treatments on Growth and Yield Responses of Sirvan Bread Wheat Cultivar

Today, maintaining the quantity and quality of irrigation water are the most critical challenges in the agriculture system, especially in arid and semiarid regions of the world. Accordingly, to evaluate the growth and yield responses of bread wheat (Sirvan cultivar) to different levels of deficit irrigation and water salinity, a factorial experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications in the Research Field of Agriculture Faculty of the University of Birjand, at Birjand (east of Iran) during the growing seasons of 20162017 and 20172018. The experimental treatments included irrigation at five levels (125, 100, 75, and 50% of wheat water requirement and rainfed with two supplementary irrigation at the first growing season) and saline water at two levels (1.6 dS/m and 6 dS/m). The results showed that growth characteristics, yield components, biological yield, and grain yield were affected by deficit irrigation water and saline water. These treatments significantly reduced all of the measured traits. The lowest leaf area was observed in rainfed with 6 dS/m saline water treatment, which suppressed this trait by 61% compared to 125% water requirement with 1.6 dS/m saline water treatment. The highest and the lowest biological yield and grain yield were observed in 125% water requirement with 1.6 dS/m saline water and rainfed with 6 dS/m saline water treatments, respectively. Nonsignificant differences were observed in biological and grain yield between 125% water requirement with 1.6 dS/m saline water and 100% water requirement with 1.6 dS/m saline water treatments. Biological yield and grain yield were decreased in rainfed with 6 dS/m saline water treatment compared to 125% water requirement with 1.6 dS/m salinity treatment by 72% and 88%, respectively. Results of this study showed that although the greatest amounts of yield attributes were obtained upon using the 125% water requirement treatment, but these attributes were not significantly greater than the 100% water requirement treatment. Consequently, in areas with scarce water and saline water (6 dS/m), reliance on the 75% water requirement with 6 dS/m saline water and 100% water requirement with 1.6 dS/m saline water treatments may suffice to achieve an acceptable grain yield and to save water under saline water condition.