کاربرد شاخص‌های تحمل به خشکی در ارزیابی برخی ژنوتیپ‌های گندم نان، تریتیکاله و تریتی‌پایروم

به‌منظور ارزیابی تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ‌های گندم نان، تریتی‌پایروم و تریتیکاله، 27 ژنوتیپ مختلف طی سال‌های زراعی 1395و 1396 در دو منطقه جغرافیایی (اصفهان و شیراز) با استفاده از طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو تیمار آبیاری در دو ناحیه (اصفهان و شیراز) کشت و مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس عملکرد دانه، شاخص تحمل به خشکی (sti)، شاخص تحمل (tol)، شاخص حساسیت به خشکی (ssi)، شاخص میانگین تولید (mp) شاخص میانگین هندسی عملکرد (gmp) شاخص حساسیت به تنش خشکی (sdi)، شاخص خشکی نسبی (rdi)، درصد حساسیت به تنش خشکی (sspi)، شاخص میانگین هارمونیک (harm) و شاخص پایداری عملکرد (ysi) محاسبه شد. بر اساس نتایج رتبه‌بندی ژنوتیپ‌ها در منطقه اصفهان، لاین‌های تریتیکاله بیشترین مقدار شاخص‌های mp، gmp و sti را داشتند و در منطقه شیراز لاین‌های تریتیکاله (4115 و 4116) بیشترین میزان شاخص‌های گفته شده را در هر دو سال داشت. با توجه به دو شاخص ssi و tol ژنوتیپهای تریتیکاله 4108 و ژنوتیپ‌های گندم شامل بم، امید و الوند در دو سال ارزیابی در منطقه اصفهان و ژنوتیپ‌های الوند و kacr4 در منطقه شیراز به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی شناخته شدند. مطابق با نتایج همبستگی، شاخص‌های mp، gmp، harm و sti همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد دانه در دو محیط تنش و بدون تنش در هر دو منطقه اصفهان و شیراز داشتند. از ژنوتیپ‌های برتر متحمل می‌توان در برنامه‌های اصلاحی به‌منظور افزایش تحمل به تنش خشکی در گونه‌های گندم و تریتیکاله استفاده کرد.

Using Drought Tolerance Indices in Evaluation of Some Wheat, Triticale and Tritipyrum Genotypes

To evaluate drought tolerance in bread wheat, tritipyrum and triticale genotypes, 27 different genotypes were grown as a randomized complete block design under two irrigation regimes (control and drought) in two locations (Isfahan and Shiraz) during two growing seasons (2016 and 2017). Based on grain yield, several indices including stress tolerance index (STI), tolerance index (TOL), susceptibility index (SSI), mean productivity index (MP), geometric mean productivity index (GMP), drought sensitivity index (SDI), drought index (RDI), stress susceptibility percentage index (SSPI), Harmonic mean index (HARM) and Yield stability index (YSI) were calculated. According to the results of genotypes ranking in Isfahan region, triticale lines had the highest values of MP, GMP and STI indices over two years of study. In Shiraz region, triticale lines (4115 and 4116) had the highest values for drought tolerance indices. According to SSI and TOL indices, (triticale) and wheat genotypes (Bam, Omid and Alvand) were evaluated as drought tolerant genotypes in Isfahan region and Alvand and KaCr4 genotypes in Shiraz region in two years of evaluation. According to the correlation analyses, MP, GMP, HARM and STI indices had a positive and high correlation with grain yield in both stress and nonstress environments in both Isfahan and Shiraz regions. Superiortolerant genotypes can be used in breeding programs to increase drought tolerance in future.