اثر تاریخ کاشت، شوری و رژیم‌های رطوبتی بر صفات آناتومیکی ریشه، عملکرد و سایر صفات زراعی گندم رقم چمران در منطقه خوزستان

این پژوهش، با هدف بررسی تاثیر تاریخ‌های مختلف کاشت (1397/8/10، 1397/9/10 و 1397/10/10) تحت عنوان عامل اصلی، سطوح مختلف شوری آب آبیاری (2، 7 و 12 دسی‌زیمنس بر متر) به عنوان عامل فرعی و دورهای مختلف آبیاری (شامل: 5 مرحله حساس دوره رشد، 2 مرحله جوانه زنی و گلدهی و بدون آبیاری) به‌عنوان عامل فرعی فرعی با سه تکرار به lrm;صورت کرت‌های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال 981397 اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای تاریخ کاشت، شوری و دور آبیاری، همچنین اثر برهم‌کنش دو و سه عاملی بین آنها بر عملکرد دانه و صفات ریخت‌شناسی سطوح استوانه مرکزی، اپیدرم و مقطع عرضی ریشه معنی‌دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به‌ترتیب با متوسط 6106/30 و 689/30 کیلوگرم در هکتار مربوط به تاریخ‌های کاشت 1397/9/10 و 1397/10/10، شوری 2 و 12 و همچنین 5 مرحله آبیاری و بدون آبیاری در طول دوره رشد به‌دست آمد. در صفات تعداد سنبله، تعداد دانه، وزن هزار دانه، طول سنبله و ارتفاع گیاه نیز با افزایش تنش شوری و کاهش دور آبیاری مقدار آنها کاهش یافت و این درحالی بود که کاشت تاخیری بیشتر از کاشت زودهنگام سبب کاهش عملکرد و اجزای آن شد. واکنش صفات آناتومیکی ریشه به تیمارهای مختلف از یک روند به‌نسبت ثابتی پیروی می‌کرد به‌نحوی که بیشترین مساحت استوانه مرکزی و مقطع عرضی ریشه مربوط به تاریخ کاشت 1397/9/10 درنتیجه سازگاری با شرایط بهینه و مساحت اپیدرم در تاریخ کاشت 1397/10/10 بود که می‌تواند به‌دلیل افزایش بافت مرده باشد. به‌همین دلیل در سایر تیمارها با افزایش دور آبیاری و کاهش شوری سطح صفات استوانه مرکزی و مقطع عرضی ریشه افزایش یافت ولی سطح اپیدرم به‌دلیل فضای کمتر برای توسعه با توجه به افزایش صفات پیشین کاهش پیدا کرد. عملکرد دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنی‌دار را با سطح مقطع عرضی برگ (**0/396) دارا بود و به‌نظر می‌رسد با متمرکز کردن اهداف اصلاحی و به‌نژادی روی این صفت که می تواند درنهایت منجر به سازگاری مطلوب تر با شرایط تنش زا شود به افزایش عملکرد گندم امیدوار شد.

Effect of Planting Dates, Salinity and Moisture Regimes on Root Anatomical Traits, Yield and other Traits of Wheat, Chamran Cultivar in Khuzestan

To investigate the effect of different planting dates (November 12018, December 12018 and December 312018) as the main factor, different salinity levels of the irrigation water (2, 7 and 12 dS/m) as the subplots factor and different irrigation regimes (including irrigation at 5 critical stages of the growth period, 2 stages of germination and flowering and 0 irrigation) as the subsubplots factor with three replications a splitsplit plot experiment was carried out in a complete random blocks design during 20182019. Significant effects were observed for all treatments and interaction between two and three factors on grain yield and root anatomical traits (surfaces of the central cylinder, epidermis and crosssectional). The highest and lowest grain yields (6106.30 and 689.30 kg/ha, respectively) belonged to planting at December 12018 and December 312018, salinities of 2 and 12 dS/m and also irrigation at 5 stages and no irrigation during the growing season. Other traits (number of spikes, number of grains, 1000grain weight, spike length and plant height) were decreased with increasing in salt level and reducing irrigation events. Delayed planting reduced the yield and components more than early planting. The largest surface of ​​the central cylinder, and the crosssection was obtained with planting at December 12018 and the greatest epidermis surface was obtained with planting at December 312018. Grain yield had the highest positive and significant correlation with crosssectional surface (0.396**) and it may be used as criteria for breeding wheat for an increased yield under unfavorable environments.