بررسی پایداری عملکرد ارقام لوبیا به روش‌های مختلف یک‌متغیره و چندمتغیره

در این پژوهش پایداری 10 ژنوتیپ لوبیا در دو محیط تنش و نرمال، سه تاریخ کاشت (15 اردیبهشت، 30 اردیبهشت و 15 خرداد) و دو سال زراعی (1393 و 1395) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد بررسی شد. تجزیه پایداری با استفاده از برخی روش‌های یک‌متغیره و روش چندمتغیره امی (ammi) انجام پذیرفت. نتایج تجزیه واریانس روی عملکرد دانه بیانگر معنی‌دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ و محیط و لزوم انجام تجزیه‌های آماری تکمیلی برای بررسی پایداری ارقام بود. مقایسه روش‌های یک‌متغیره و چندمتغیره پایداری نشان داد که روش امی به‌دلیل بررسی همزمان گرافیکی ارقام و محیط‌ها از طریق نمودارهای بای‌پلات، موثرتر و کاربردی‌تر از روش‌های یک‌متغیره است. ژنوتیپ چیتی کاردینال با توجه به دارا بودن حداقل مقدار مولفه اول و دوم تجزیه امی و نیز مقدار حداقل پارامترهای پایداری ev4 و sipc4 و همچنین متوسط عملکرد بالاتر از بقیه ارقام، به‌عنوان ژنوتیپ دارای پایداری عمومی معرفی می‌شود. رقم قرمز اختر با دارا بودن عملکرد بالا، دور از محور ipc1 اما نزدیک محور ipc2 قرار گرفت به همین دلیل به‌عنوان ژنوتیپ با پایداری خصوصی معرفی می‌شود. بر اساس نتایج حاصل از بای‌پلات، از نظر شرایط محیطی نیز سال تاثیر مستقیم و موثری بر ایجاد اثرات متقابل نداشته است. در تاریخ کاشت دوم، ژنوتیپ‌ها شرایط پایدارتری را نشان دادند ولی در شرایط تنش رطوبتی، پاسخ‌های متفاوتی مشاهده شد. به‌طور کلی می‌توان کشت ژنوتیپ چیتی کاردینال را در تاریخ کاشت دوم (30 اردیبهشت) و در شرایط رطوبتی مناسب توصیه کرد.

Assessment of Yield Stability in Common Bean Cultivars Based on Univariate and Multivariate Methods

Stability and adaptability of ten common bean cultivars were studied in water stressed and normal conditions, three planting dates (including 5 May, 20 May and 5 June), and two years (2014 and 2016) in Shahrekord, Iran. Combined analysis of variance for yield indicated that the effect of genotype by environment interaction was significant; therefore, more accurate statistical analyses were required to evaluate yield stability of each cultivar. Stability analysis was performed using some univariate methods and a multivariate method (AMMI model). Comparison of univariate and multivariate stability parameters showed that AMMI model is more effective and practical than univariate methods. In AMMI model, graphical discrimination of the genotypes and the environments facilitated the identification of stable and high yielding genotypes. In this regard, Chiti cardinal genotype had high yield and wide adaptability to diverse environments. This genotype had the minimum amount of the first and the second interaction principal components scores (IPC1 and IPC2) in the AMMI model as well as the minimum value of AMMI stability parameters including EV4 and SIPC4; hence this genotype is introduced as a genotype having general stability. In contrast, genotype Akhtar had a high yield potential; however, in biplot graph this genotype was located close to IPC1 and away from IPC2, which implies that Akhtar has specific adaptability to some environments. Biplot graph also showed that among the different environments which were involved in this experiment, year had not fundamental effect on various performance of genotypes. In the second planting date, the genotypes performances were more consistent than the first planting date; moreover, the genotypes responses under moisture stressed conditions were different and unpredictable. In conclusion, sowing of Cardinal genotype in second planting date (20 May) under wellirrigated conditions is recommended for the Shahrekord in central west of Iran.