ارزیابی تحمل تنش کم‌آبی در برخی از ژنوتیپ‌های کنجد با استفاده از شاخص‌های تحمل و حساسیت

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های کنجد (.sesamum indicum l) برای تحمل خشکی، آزمایشی در سال های 1393 و 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. در این آزمایش 21 ژنوتیپ انتخاب شده از توده های بومی همراه با هفت رقم خارجی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با دو تکرار در سال اول و سه تکرار در سال دوم و به طور جداگانه در دو رژیم رطوبتی معمول و کم آبیاری (به ترتیب شامل آبیاری بر اساس 60 و 90 درصد تخلیه رطوبت قابل استفاده خاک)، ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که اثر رژیم رطوبتی بر عملکرد دانه ژنوتیپ ها معنی دار بود و میانگین عملکرد دانه دو سال برای محیط با آبیاری معمول 2186 و برای محیط کم آبیاری 1231 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. بر اساس داده های دو سال، بیشترین عملکرد دانه در حالت آبیاری معمول مربوط به ژنوتیپ شیراز 5 و در حالت کم آبیاری مربوط به ژنوتیپ های مرکزی 1 و شیراز 5 بود. با بررسی شاخص های مختلف تحمل و حساسیت به تنش خشکی (tol، mp، gmp، harm، ssi، sti، dri، ati، sspi و snpi) به نظر می رسد که شاخص های sti، mp و snpi شاخص های مناسب تری برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل در کنجد هستند و بر اساس این شاخص ها، ژنوتیپ شیراز 5 در طی دو سال آزمایش به عنوان متحمل ترین و با پتانسیل تولید بالا و ژنوتیپ چینی به عنوان حساس ترین و با پتانسیل تولید کمتر معرفی شدند.

Investigation of Water Stress Tolerance in Some Sesame (Sesamum indicum L.) Genotypes using Tolerance and Sensitivity Indices

This experiment was conducted at the Research Farm of Isfahan University of Technology, Najafabad, Iran in 2014 and 2015 to evaluate drought tolerance indices of some sesame (Sesamum indicum L.) genotypes. In this study, 21 sesame genotypes isolated from different local populations along with seven exotic cultivars were evaluated at two irrigation regimes, using a randomized complete block design with two and three replications in the first and second years, respectively. The normal and water deficit irrigation regimes were determined based upon the depletion of 60% and 90% of soil moisture content, respectively. The results showed that the effect of irrigation regimes was significant (p<0.01) on seed yield. Averaged over twoyears, mean of seed yield was 2186 kg ha1 and 1231 kg ha1 in normal and water deficit irrigation conditions, respectively. Based upon the data of two years, the genotype Shiraz 5 had the highest seed yield in normal irrigation conditions, however, genotypes Markazi 1 and Shiraz 5 had higher seed yield in water deficit condition. Investigation of different indices of tolerance and sensitivity to drought stress (TOL, SSI, STI, MP, GMP, HARM, DRI, SNPI, SSPI and ATI) showed that STI, MP, GMP, HARM and SNPI were more suitable indices to recognize drought tolerant sesame genotypes. Based upon these indices obtained from the data of two years, genotype Shiraz 5 had the highest tolerance and more productivity and genotype China had the highest sensitivity to drought stress with less potential of productivity.