ریخت‌شناسی، بوم‌شناختی و تکثیر گیاه در معرض خطر گل‌پرک یا انار شیطان (tecomella undulata (sm.) seem.) (bignoniaceae) در دشت گل‌پرکی جیرفت

انار شیطان (tecomella undulata (sm.) seem.) درختی برگ‌ریز یا بطور تقریبی همیشه سبز است که به دلیل گل‌های زیبا، مقاومت به دما و خشکی بالا، استفاده در فضای سبز، درمان برخی بیماری‌ها، تهیه چوب و .... قابل توجه است. ویژگی‌های ریخت‌شناسی، بوم‌شناختی و چگونگی تکثیر آن در دشت گل‌پرکی بررسی شد. بیشترین پراکنش آن در خاورمیانه در این دشت است که می‌توان آن‌را ذخیره‌گاه ژنتیکی اصلی معرفی نمود. گیاه روی خاک‌های شنی تا شنی -لومی سفید و نیز سنگلاخ‌های بستر رودخانه رویش می‌نماید.ph خاک برابر 7.5 و ec آن 1.3 دسی‌زیمنس بر متراست. میزان عناصر میکرو، ماکرو و کربن آلی در خاک کمتر از میزان استاندارد است. انشعابات ریشه‌ای طویل و متعدد آن، گیاهان جدید را از طریق تکثیر رویشی حتی در فاصله 30 متری یا بیشتر ایجاد می‌کند. گل‌آذین خوشه گرزن، گل‌ها بی‌بو، پیش‌پرچم، پرچم‌ها هترومورف دارای استامینود و دگرگرده‌افشان، دارای گلپوش پیوسته و در وسط ساختار ترشحی دیسکی دارد که حدود یک میلی‌لیتر مایع بی‌رنگ یا بنفش ترشح و در جلب گرده‌افشان‌ها موثر است. گرده‌افشانی دیده نشد و با وجود ظاهر طبیعی اجزای گل، هیچ میوه‌ و دانه‌ای تشکیل نمی‌شود. به دلیل سیلاب‌ها و نیز شنی بودن خاک، با شستشو و کنده شدن خاک، عناصر شسته شده، سیستم ریشه‌ای آشکار و در معرض خطر عوامل محیطی قرار می‌گیرند. فقدان تشکیل دانه، تکثیر رویشی کم و از از بین رفتن گیاهک‌های ایجاد شده از طریق تکثیر رویشی بدلیل چرای دام‌ها و خشکی یا گرمای زیاد، خطر تهدید آن را افزایش و نیاز به حفاظت و تکثیر را جدی‌تر می‌کند.

morphology, ecology and propagation of endangered species of tecomella undulata (sm.) seem )bignoniaceae) in golparaki plain of jiroft (iran)

tecomella undulata (sm.) seem. is deciduous or nearly evergreen tree that is highly valuable due to showy and beautiful flowers, resistance against extreme temperature and drought, medicinal properties, wood production and ... morphology, ecology and propagation of this species in golparaky plain of jiroft was studied. the highest of its distribution in middle east is seen in this plain that has been introduced as genetic reservoir. the species grows on sand dunes and sand loams or stony places of river bed. ph of area soil is equal 7.5 and its ec is 1/3 desi zimen m -2. the amount of micro- and macro-elements and organic carbon of soil was lower than standard. root branches are long and various which produce new plantlets using vegetative propagation even in distances of 30 m farther. the inflorescence is raceme-cyme, flowers are odorless, protoandrous and contain heteromorph stamens and adnate perianth. in the middle of flower is seen a well-developed nectary disc producing about 1 ml nectar of odorless or purple color. flowers are cross pollinated but no pollinator was observed in pollination season. the species is fruitless and seedless although flowers seemed normal. root branches endanger due to floods and soils of sandy and loamy. the seed absence, less vegetative propagation and losing of vegetatively propagated seedlings due to grazing by cattle and sheep and increasing dry and high increase its treat risk. thus, its protection should be taken seriously. also, it is recommended to consider to its vegetative reproduction.