تبیین چارچوب عقلانیت بر اساس آموزه‌های اسلامی و سهم‌یاری‌های آن برای مدیریت دولتی

نظام‌های سیاسی که حاکمیت خود را با ابزاری به نام دولت اعمال کرده اند، در اداره امور عمومی مملکت خویش رویکرد و راهبردی را در پیش گرفته اند که مبتنی بر نظریه‌ای راجع به عقلانیت بوده است. مسئله اصلی این پژوهش، یافتن رویکرد اسلام (آیات قرآن کریم و روایات معصومان) (ع) به عقلانیت و سهم یاری‌های آن برای مدیریت دولتی اسلامی است. این پژوهش از نوع کیفی بوده و راهبرد آن تحلیل مضمون است که طی آن با رجوع به منابع معتبر و جستجوی واژه عقل و مشتقات و مترادفات آن، آیات و روایات منتخب با استفاده از الگوی کینگ و هورکس تحلیل مضمون گردید تا اینکه شبکه نهایی مضامین شکل گرفت. بر این اساس، عقلانیت اسلامی دارای سه بُعد اصلی: زمینه ها، پیامدها و ساحت های عقلانیت شامل سه ساحت «اندیشه ها، بینش ها و نگرش ها»، «گرایش ها و انگیزه ها و منش ها» و «اعمال و رفتارها» بود. در ساحت اندیشه، مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی عقلانیت، عنوان «تمییزمحوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «توحیدگرایی» گرفتند. همچنین در ساحت صفات، مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی، عنوان «اعتدال محوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «تعالی گرایی» گرفتند. در ساحت اعمال نیز مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی، عنوان «عدالت محوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «احسان گرایی» گرفتند. در نهایت با تحلیل شبکه مضامین حاصله، سهم یاری های عقلانیت اسلامی برای مدیریت دولتی در ابعاد مذکور ارائه گردید.

Explain the Framework of Rationality Based on the Islamic Teachings and Its Contributions to Public Administration

Political systems that have exercised their sovereignty with a tool called the government have adopted an approach and strategy in managing the public affairs of their country that is based on a theory of rationality. The main issue of this research is to find the approach of Islam (verses of the Holy Quran and the narrations of the Infallibles) to rationality and its contributions to government management. This research is of qualitative type and its strategy is Thematic analysis, during which by referring to reliable sources and searching for the word intellect and its derivatives and synonyms, selected verses and narrations were analyzed using King and Horex model until the final network of themes was formed. Which consisted of three main dimensions for rationality, including the contexts, consequences, and areas of rationality (including the three areas of Thoughts, Attitudes and Insights Tendencies, Motivations and ethos Actions and Behaviors). In the field of thought, the themes concerning the necessary and minimum conditions of rationality were called Distinctionoriented and the themes concerning the ideal and ideal conditions of rationality were called monotheism. Also in the field of attributes, the themes related to the necessary and minimum conditions were called moderation oriented and the themes related to the ideal and ideal conditions of rationality were called sublimationism. In the field of actions, the themes related to the necessary and minimum conditions were called justiceoriented and the themes related to the ideal and ideal conditions of rationality were called altruism. Finally, by analyzing the resulting network of topics, the contribution of Islamic rationality grants for government management in the mentioned dimensions was presented