شناسایی عوامل موثر بر جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد با رویکرد داده‏بنیاد

گردشگری که در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد، یکی از سودآورترین صنایع در عرصه بین‏المللی و یکی از مهمترین راه‏های درآمد‏زایی و برون‏رفت از مشکلات اقتصادی در عرصه‏های محلی، ناحیه‏ای، منطقه‏ای، ملی و بین‏المللی است. کلان‏شهر مشهد، به دلیل وجود بارگاه مقدس امام رضا (ع) ظرفیت قابل توجهی در جذب گردشگران مذهبی دارد، اما در دهه‏های اخیر تعداد زائرین و گردشگران آن افزایش و متوسط ماندگاری آنها کاهش یافته است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل موثر در جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد است که به منظور دستیابی به این هدف از روش پژوهش کیفی و راهبرد داده‏بنیاد با رویکرد گلیزری بهره گرفته شده است. در این راستا، نظر خبرگان در ارتباط با عواملی که می‏تواند در جذب و ماندگاری گردشگران مذهبی کلانشهر مشهد موثر باشد، طی مصاحبه‏های نیمه‌ساختار‏یافته جمع‏آوری، و به کمک روش داده‏بنیاد، شناسه های باز، انتخابی و نظری از مفاهیم مستخرج، استنباط شد. پس از 12 مصاحبه و بررسی و تفسیر داده‏ها، 37 شناسه اولیه در قالب 12 مقوله فرعی استخراج شد که در پنج مقوله اصلی ویژگیهای مقصد گردشگری، ویژگیهای جامعه میزبان، مدیریت مقصد گردشگری، ویژگیها و نیازهای زائر یا گردشگر مذهبی و ویژگیهای سفر طبقه‏بندی گردید. در پایان الگوی عوامل موثر بر جذب و ماندگاری گردشگر مذهبی در کلانشهر مشهد ارائه، و ارتباط مقوله‏ها تبیین شد.

Identifying the Effective Factors Influencing Attraction and Retention of Religious Tourists in Mashhad Metropolis Based on Grounded Theory

According to the Islamic culture and civilization, tourism is deeply linked to Islamic thought and belief. It is one of the most profitable industries in the international fields and an important way for producing income and getting out of economic challenges of the local, national, regional, and international situations. Because the holy shrine of Imam Reza (AS) is placed in Mashhad, it has a substantial capacity to attract religious tourists; yet, in recent decades, the number of pilgrims and tourists has increased, but their average stay in the city has decreased. Accordingly, the main purpose of this study is to identify the factors affecting the attraction and retention of religious tourists in Mashhad metropolis. In order to achieve this goal, the qualitative research method and grounded theory of Glaser’s approach have been employed. In this regard, the opinion of experts on the effective factors on attracting and retaining religious tourists in Mashhad metropolis were collected by semistructured interviews. Through grounded method, they were categorized into open, selective and theoretical codes inferred from the identified concepts. The results of twelve interviews and reviewing and interpreting the data, led the researchers to 37 initial identifiers in the form of twelve subcategories in five main categories including the characteristics of the destinations of the tourists and host community, tourist destination management, the characteristics and needs of pilgrims or religious tourists and the features of their travelling. Finally, the model of factors affecting the attraction and retention of religious tourists in Mashhad metropolis was presented, and the relations among categories were explained.