اصول اثر دوگانه و تماس شخصی: سازوکارهای شهودی تصمیم‌گیری اخلاقی

هدف پژوهش حاضر، بررسی سازوکارهای ذهنی تصمیم‌گیری در دوراهی‌های اخلاقی بوده است. اهداف موردنظر در پژوهش عبارت بودند از: 1. تاثیر دو اصل اخلاقی اثر دوگانه و تماس شخصی بر تصمیم‌گیری شرکت‌کننده‌ها؛ 2. رابطۀ هیجان فوری با تصمیم‌گیری اخلاقی و 3. بررسی میزان آگاهی افراد از اصول زیربنایی تصمیم‌گیری‌های اخلاقی‌ خود در شرایط محدودیت زمانی. این پژوهش ازجمله طرح‌های ترکیبی بوده است. ابزار پژوهش شامل سه سناریو بود که از پژوهش‌های مشابه اقتباس شد. جامعۀ آماری شامل دانشجویان فعال در شبکه‌های مجازی مربوط به دانشگاه‌های سراسری شهر تهران بود. حجم نمونه 129 نفر بود و ازطریق روش دردسترس نمونه‌گیری انجام شد. برای تجزیه‌وتحلیل آماری نیز از آزمون تحلیل واریانس، آزمون تعقیبی توکی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس نتایج پژوهش، تاثیر هر دو اصل مذکور بر تصمیم‌گیری اخلاقی آزمودنی‌ها به‌طور معنی‌داری (p<0.01 ) تایید شد. همچنین، مشخص شد که آزمودنی‌ها از اصول مذکور آگاهی ندارند. همچنین، میان میزان پذیرفتنی‌بودن به‌لحاظ اخلاقی و هیجان خوشایندی دربارۀ واقعۀ اخلاقی رخ داده، در سناریوها در شرایط محدودیت زمانی همبستگی مثبت ( p<0.01) وجود داشته است. از یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که تصمیم‌گیری اخلاقی تابع سیستمی دوگانه است که عبارت‌اند از: 1. سیستمی شهودی، خودکار، فوری، جهان‌شمول و مبتنی بر هیجان که تابع سازوکارهای ذهنی بنیادین و حاصل فرایند انتخاب طبیعی است و فرد نسبت به آنها آگاهی چندانی ندارد و 2. سیستم منطقی که حاصل تقکر آگاهانه است و مسبب ارائۀ توجیهاتی برای تصمیم‌گیری‌های اخلاقی فوری می‌شود.

principles of double effect and personal contact: intuitive mechanisms of moral decision making

the aim of the current research was to investigate the mental mechanisms of decision-makingin moral dilemmas. the objectives of this study were: (1) to see the effect of the ethicalprinciples of double effect and personal contact on the participants’ decision-making, (2) therelationship of immediate emotions with ethical decision-making, and (3) to examine the levelof people's awareness of the underlying principles of their ethical decisions under timeconstraints. mixed-methods design was used in this study. research instruments includedthree scenarios adapted from similar studies. the statistical population included studentsactive in virtual networks of national universities in tehran. a number of 129 subjects wereselected using convenience sampling. for statistical analysis, variance test analysis, tukey'spost hoc test, and pearson's correlation coefficient were utilized. the research results showedthe significant effect of both mentioned principles on the participants’ ethical decision making(p<0.001). also, there was a positive correlation (p<0.01) between the degree of moralacceptability and the pleasant emotion about the moral events that occurred in the scenariosunder time constraints. from the findings, it can be concluded that ethical decision-makingdepends on a dual system: 1- an intuitive, automatic, immediate, universal and emotion-basedsystem, which is a function of fundamental mental mechanisms, and 2- a logical system,which is the result of conscious thinking and creates justifications for immediate moraldecisions.