خروجگاه و مترادفات آن در متون کهن فارسی

«خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرن‌های پنجم و ششم بارها به کاررفته است. امروزه ابتدایی‌ترین دریافت از آن، «مکان خارج شدن» و احیاناً «زمان خارج شدن» است. بعضی از معاصران جزء نخست آن، یعنی «خروج» را با واژه «خوریژ» و گونه‌های مختلفش (خریج، خریچ، خوریج، خوریچ، خموج، خوموج) در بعضی از گویش‌ها سنجیده و به معنای «آتش» دانسته‌اند، حال آنکه باتوجه به کاربرد آن در متون مختلف قرن‌های پنجم و ششم، «خروج» در این ترکیب همان مصدر آشنای عربی به معنای «بیرون شدن» است. گفتار حاضر با بررسی اقوال محققان نشان می‌دهد که خروجگاه با تعبیر قرآنی «یَوْمُ الْخُرُوج» در پیوند است و معادل «عیدگاه»، «نمازگاه» و «مصلّا»ست که از دیرزمان به جایی گفته می‌شده است که عموم مسلمانان برای اقامه نماز عیدین(فطر، قربان) یا نماز باران در آنجا فراهم می‌آمده‌ و آداب دینی خود را برگزار می‌کرده اند. در روزگار ما «مصلّا» به‌تدریج جایگزین این نام‌ها شده است.