بررسی ناپایداری معماری دوره غزنوی با تکیه بر تاریخ بیهقی

هرچه در تاریخ معماری به عقب می‌رویم، مستندات کالبدی کمتر می‌شوند؛ سقف‌ها فرو می‌ریزند، دیوارها محو و شالوده‌ها طعمه گذشت روزگار می‌شوند. هرچند از موجودیت مادّی بعضی از بناها اثری به جانمی‌ماند، این بناها به‌کلی نابود نمی‌شوند و در مستندات مکتوب پایدار می مانند. از دوره‌های تاریخ معماری ایران که امروز آثار بسیارکمی از آن باقی مانده است، دوره غزنویان است؛ باوجوداین، مستندات مکتوب بسیاری از این دوره به دست ما رسیده است که می‌تواند تا حدی کمبود داده‌های فیزیکی را جبران کند؛ مانند دیوان‌ شاعران، سفرنامه‌ها و تاریخ‌نگاری‌ها. دراین میان، تاریخ بیهقی نوشته ابوالفضل بیهقی به دلیل شیوه منحصربه‌فرد تاریخ‌نگاری‌ آن و همچنین ویژگی‌های ادبی ارزشمند، اهمیت ویژه‌ای دارد. پرسش مهمی که درباره معماری عصر غزنوی مطرح می شود این است که چرا از دوره‌های قبل و بعد از غزنویان آثار معماری زیادی باقی مانده است، امّا آثار این دوره مهم تاریخی از صفحه روزگار محو شده‌اند؟ مقاله پیشِ‌رو با بررسی نکته‌های زبانی و ادبی در تاریخ بیهقی و مقایسه آنها با کاربردهای مشابه در فارسی معاصر، به دنبال پاسخ این پرسش است که آیا می‌توان در متن تاریخ بیهقی شواهدی یافت که پایدارنماندن این بناها را توجیه کند؟