بررسی تشبیهات حوزه‌ای عشق در عبهرالعاشقین روزبهان بقلی

عبهرالعاشقین سرشار از صور خیال است. ذهن پویای روزبهان موجب شده است گاه سلسله ای از تشبیهات به هم پیوسته در این اثر مشاهده شود که در این مقاله با الهام از نظریه «استعاره مفهومی» در قالب طرحی با عنوان «تشبیه حوزه ای» بررسی می شوند. در تشبیه حوزه ای، عناصر و لوازم یک مجموعه در تطابق با عناصر و لوازم مجموعه ای دیگر قرارمی گیرد؛ یعنی یک تشبیه به‌عنوان تشبیه اصلی در راس است و تشبیهات دیگر که همان اجزاء، لوازم یا ویژگی‌های هر دو مجموعه است، با عنوان تشبیهات فرعی موردتطابق و تشابه قرارمی گیرد. پس از استخراج و تحلیل جملات تشبیهی که درباره عشق در عبهرالعاشقین آمده است، چنین دریافت می شود که در کل اثر بسیاری از تشبیهات با یکدیگر در ارتباط اند؛ به همین سبب، ساختار تشبیه حوزه ای بستری مناسب برای تحلیل و بررسی تشبیهات این اثر عرفانی است. طی این پژوهش 44 تشبیه حوزه ای درباره عشق از عبهرالعاشقین استخراج و تحلیل شد. همچنین عوامل شکل گیری تشبیهات حوزه ای در چهار گروه بدین شرح تقسیم بندی شدند:  1- تناسبات و ملازمات، 2- اجزا و اعضای مشبه به، 3- نتایج حاصل از مشبه به و 4-ویژگی و صفات مشبه به.