جابه‌جایی و تداوم اساطیر در قالب کرامات صوفیان

اسطوره‌ها نیرومند و پایدار هستند، می‌توانند با تغییر شکل در سخت‌ترین شرایط نیز به حیات خود ادامه دهند و در قالبی دیگر زنده و فعال بر جای بمانند. بسیاری از مسائل تصوف نظیر آداب و رسوم، قصّه‌ها و داستان‌های متون ادبی عرفانی، از اسطوره گرفته شده اند یا اسطوره در آنها به گونه‌ای تاثیر نهاده است. وجود اساطیر کهن در برخی آداب صوفیه، نشانه سازواری و انسجام این اندیشه‌ها با تعالیم صوفیّه است. به منظور تبیین سازواری اسطوره با مباحث عرفانی، کارکرد و شیوه‌های تداوم آن را در متون عرفانی زبان فارسی تا پایان قرن هشتم بررسی کرده‌ایم. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد اندیشه‌های اسطوره‌ای؛ نظیر نجات‌بخشی، اشه و تقدس عناصر آب و آتش، متناسب با چارچوب اندیشه‌های عرفانی، در قالب کرامات صوفیّان به حیات خود ادامه داده اند. ساختار کتب مقامات عرفا نیز مبتنی بر اسطوره نجات‌بخشی است. آیین‌های آشناسازی نیز به صورت گذر آزمونی صوفیّان از آب یا آتش و در قالب کرامت جابه‌جا شده است. اهمیّت پیر، قطب و ابدال نیز شکلی از جابه‌جایی اسطوره در قالب کرامات است.