نشانه‌شناسی تجربه‌های دینی در متون نثر عرفانی

نظر به اهمّیّت رمزپردازی روایت‌های عرفانی و لزوم تفسیر آنها برای درک متن و حصول کارکردهای روایی آن، در مقاله حاضر، روایت‌های سه اثر اصیل و تاثیرگذار کشف‌المحجوب و ترجمه رساله قشیریّه و تذکرهالاولیا نشانه‌شناسی شده است. یکی از شیوه‌های کارآمد نشانه‌شناسیِ متناسب با روایت‌های عرفانی، روش چارلز پیرس است. با توجّه به اهمّیّتی که پیرس برای تعبیر و تفسیر قایل است و بر کارکرد ارجاعی نشانه‌ها تاکید می‌کند، نشانه‌های تجربه دینی روایت‌ها در سه اثر مذکور به روش پیرس بررسی شده است. نشانه‌های تجربه دینی روایت‌ها در دو دسته طربناکی و هیبتناکی جای می‌گیرند. تجربه طربناکی، حاصل مواجهه «من و تویی» با امر قدسی است و سرشار از شور و شادی. تجربه هیبتناکی در مواجهه «ما و تویی» با امر قدسی روی می‌دهد و لبریز از هراس و حیرانی است. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد بسیاری از نشانه‌ها چندلایه است و کارکرد ارجاعی دارد؛ روساخت‌های متعدّد نیز در افق‌های فرهنگی مختلف، ابزاری برای انتقال و انعکاس احساس و تجربه امر قدسی و تجربه دینی است.