ویژگی های عارف سیاستمدار از نگاه صوفیان نخستین

عارفان مسلمان با تکیه بر هر دو معیار وحدت و کثرت، به عرصه سیاست روی آورده‌‌اند. آنان با تاکید بر ضرورت عرفان برای سیاستمداران و سیاست برای عارفان، به تبیین ویژگی‌‌های «عارف سیاستمدار» پرداخته‌‌اند. صوفیانِ نخستین از همان آغاز در گفتارها و رفتارهای خود، به این مهمّ توجّه داشته‌‌اند و با نگاه اجتماعی، صوفیان را به مردم‌‌داری و عدالت و عطوفت با مریدان دعوت کرده‌‌اند. ازآنجاکه صوفیان آن عصر در زمان برخی خلفای ستمگر اموی و عبّاسی می‌‌زیستند، با تشریح ویژگی‌‌های حاکم عارف و الگوسازی از پیامبران الهی و مجاهدان صدر اسلام در امور زمامداری، سعی در روشن ساختن چهره حقیقی حکومت اسلامی داشته‌‌اند. در این مقاله، با توجّه به منابع دست اوّل و نیز برای نزدیک‌سازی موضوع به سرچشمه‌‌ها، محدوده تاریخی پژوهش را تا پایان قرن چهارم تعیین کرده‌‌ایم و نگاه ما به اقوال و آثار صوفیانی نظیر حسن بصری، فُضَیل عِیاض، حارث محاسبی، ذوالنّون مصری، یحیی بن معاذ، ابوحاتم رازی، بایزید بسطامی، سهل تستری، ابوسعید خرّاز، تَرمَذی، جنید، شبلی، کلاباذی، سَرّاج، مکّی، خرگوشی، سلمی متوجّه است.