یک نظر جانب هلالی کن (هلالی جغتایی در آینه دوازده قصیدۀ نویافته اش)

در تصحیحی که سعید نفیسی از دیوان هلالی به ‌دست داده، چهار قصیده وجود دارد که یکی از آنها از روی چاپ‌های سنگی هندوستان نقل شده و سه قصیدۀ دیگر از روی دو نسخۀ خطی که یکی از آنها بدون تاریخ است و دیگری در تاریخ 1315 هجری قمری کتابت شده.معدودی از تذکره‌نویسان به قصیده‌سرایی هلالی او اشاره کرده‌اند، امّا در نسخه‌های خطی دیوان هلالی بویژه نسخه‌های سده‌های دَه و یازده و چاپ‌های سنگی هندی و ایرانی چندان اثری از قصاید او نیست. در جست‌‌وجوی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعر،علاوه بر قصایدی نفیسی یافته بود، دوازده قصیدۀ دیگر نیز از این شاعر پیدا شد. عمده‌ترین دلایلی که برای پذیرش صحّت انتساب این قصاید به هلالی داریم یکی تخلّص شاعر است که در ابیات پایانی بیشتر این قصاید آمده؛ دیگر انتساب این قصاید به هلالی از جانب کاتبان است که معمولاً در ابتدای قصیده‌ها، آنها را از هلالی دانسته‌اند. همچنین وجود برخی از این قصاید با اختلافاتی در عبارات و تعداد ابیات در نسخه‌های متفاوت در دوره‌های مختلف، نشانگر این است که این اشعار از هلالی است. پژوهش روی قصاید نویافته هلالی برخی از زوایای پنهان زندگی و اندیشه اورا مانند مذهب وی و شماری از کسانی را که هلالی آنها را مدح گفته ازجمله یار احمد و شاه حسین اصفهانی (وکلای شاه اسماعیل) و حبیب‌الله ساوجی وزیر دورمیش خان، مشخص و روشن می‌سازد. همچنین آشنایی و تتبع شاعر از منوچهری، انوری، نصرالله منشی، سلمان ساوجی، کمال اسماعیل و.. را نشان می دهد.

introduction and reserch in helali ghagatay’s new elegies

there are four elegies (three complete and one incomplete) in the hilali’s divan, one of them is quoted in indian stone prints and the other three in two manuscripts, one of them is undated and the other in 1315 ah. it is unclear why in the manuscripts of the hilali’s divan, especially those of the ten and the eleventh centuries, and in the indian and iranian stone prints, there is little evidence of his elegies. however, in search of the poems and collections of the poem, was found twelve other elegies from the him poet. the main reasons we have for accepting the authenticity of this quotation to the hilali is one of the poet’s verses, which are found in the final verses of this passage. another attribution of this parable to the hilali is that of the scribes, who are usually regarded as hilali at the beginning of the poems. the existence of some of these passages - with differences in phrases and number of verses - in different versions indicates that the poems were attributed to the hilali in different periods. research on the hilali’s new elegies reveals some of the hidden aspects of his life and thought, as well as the number of those whom the hilali craves.