نقد کهن ‌الگویی شخصیت «درویش» در قصۀ نوش ‌آفرین گوهرتاج

«درویش» به معنی فقیر، نیازمند، گدا و مسکین است. هم‌چنین به  زاهدان، عارفان و صوفیانی که به دنیا و هر چه در آن است، بی اعتنا هستند و روی نیازشان فقط به سمت خداست، درویش می‌گویند. بنابراین، درویش کسی است که خواسته یا ناخواسته، بی چیز و فقیر است.  صفت درویشِ واقعی  قناعت و خرسندی است. این پژوهش بر آن است که شخصیت درویش را در قصۀ نوش آفرین گوهرتاج بر اساس نظریۀ کهن الگویی یونگ بررسی کند و خوانش نوینی از این داستان ارائه دهد که موجب درک زیرلایه های غریزی، فرهنگی و آرمانی جامعۀ ایرانی در برهه ای خاصّ می شود. واکاوی شخصیت درویش به عنوان شخصیتی کلیدی در این داستان و حقیقت روان شناختی او، می تواند این هدف را تقویت کند. ضمن این که تاییدی نیز بر اهمیت داستان های عامیانه از نظر یونگ است. روش تحقیق، تحلیل کیفی و کمّی است که با استناد به منابع کتابخانه ای شکل می گیرد. در این قصه، هفت شخصیت هستند که می توان آن ها را با شخصیت درویش تطبیق داد. نقش های کهن الگویی این شخصیت ها به ترتیبِ بسامد، خویش، نقاب، قهرمان، پیر خردمند، آنیموس و سایه هستند. نقش های اصلی قصه از درویش چهره ای آرمانی ارائه می دهند: قهرمان منجی و پیر خردمندی که گره گشای تمام مشکلات است. بر این اساس، شخصیت درویش در کل از دید عامه، شخصیتی مثبت و محترم بوده است. نتیجۀ پژوهش نشان می دهد چگونه مفاهیمِ برگرفته از باور عامه، نیازها و آرزوهای ناخودآگاه مردم و ساختار سیاسی -  فرهنگی جامعه بر شخصیت پردازی داستان (این جا تیپ درویش) اثر می گذارد.

an archetypal criticism of the character of driyōš in the story of the nooshafarin gohartaj

the word driyōš means poor, needy, beggar, destitute. also, driyōš refers to ascetics and mystics who are devout from the world and worldly belongings. therefore, a driyōš refers to a person who, willingly or unwillingly, has nothing and is poor. of course, true driyōš is needy, eager and in need of god. the attribute of such a driyōš is contentment and satisfaction. this study seeks to investigate the character of driyōš in the story of noosh afarin gohartaj, based on jung’s archetypal theory, and to present a new reading of this story, which leads to the understanding of the instinctive, cultural and idealistic substrata of iranian society at a particular time. analyzing the character of driyōš as a key character in this story and his psychological truth can strengthen this goal; at the same time, it is also a confirmation of the importance of popular stories from jung’s point of view. the research method is a qualitative and quantitative analysis that was formed based on library sources. there are seven characters in this story that can be matched with the character of driyōš. these characters can be generally divided into three categories: the hero (self-willed poor), the hero’s helper (the true driyōš), and the anti-hero (non-driyōš). the archetypal roles of driyōš in order of frequency in this story are self, mask, hero, wise old man, animus and shadow. the character of driyōš has been a positive and respectable character in general. the roles played by this character in the story present him with a likable and ideal face: a savior hero and a pious person with dignity who solves all problems and has a function like the saints of god. the prince (the one who is going to be the king in the future) and pious generous (the religious leader of the community) as the two main pillars of the country, both are driyōš-character and shiite-religion. the enemy of the hero/prince can be compared to the ostentatious and hypocritical here driyōšoid. in the end, the prince forms a new and ideal government with the guidance of pious. according to the results of the research, it shows how concepts derived from popular belief, people’s unconscious needs and desires, and the political-cultural structure of society affect the characterization of the story (here driyōš type). also, the story has emphasized on a certain type of lifestyle, i.e. laziness and abandoning dependencies, trust, relationship and reconciliation of man with the surrounding world (nature and animals) and patience in reaching the goal; and the way and custom of driyōš is the main way to reach the purpose and knowledge. but it should be noted that these stories are popular, and mysticism and driyōš religion in them are very superficial.