معرّفی مُصحَفِ مُترجَمِ هُدائی افندی (ش20)؛ بررسی نکاتی در اختلاف قرائات

اهمّیت پژوهش در مَصاحفِ مُترجَمِ کهن از جنبه‌های گوناگون بر اهل تحقیق روشن است، از فوائدِ گوناگونِ زبانی در تاریخ زبان فارسی تا بهره‌هایی که در علومِ متنوّعِ قرآنی از این گنجینه بر می‌توان گرفت. از میانِ پُر‌شمار مَصاحفِ مُترجَم، که تا کنون ناشناخته و پژوهش‌ناشده بر جای مانده است، بخت معرّفی و بررسی مُصحفِ کتابخانۀ هُدائی افندی، به‌شماره نسخۀ 20، بازماندۀ اوائل سدۀ هفتم، نخست‌بار نصیبِ ما گشت. علاوه بر فوائد زبانی و لغوی در عرصۀ زبان فارسی، که نُسخ مُترجَمِ کهن علی‌العُموم این‌همه را شامل است، نسخۀ هُدائی افندی متضمّن نکاتی چشم‌گیر است در بعضِ علوم قرآنی چون عَدّالآی و تجوید و علی‌الخصوص اختلاف قرائات. مسالۀ اصلی مقالِ حاضر، بیرون از بررسی نسخه‌شناختی و نکاتی چند در کتابت و ارائۀ شواهدی نویافته در مبحثِ تجویدیِ ادغام، بررسی ضبط و کاربرد اختلاف قرائات و تاثیر آن بر این ترجمه است. با مطالعۀ فاتحه الکتاب تا پایان سورۀ انعام و آغازِ سورۀ زُمر تا پایانِ قرآن با توصیفِ مواضعِ موثر در ترجمه و نیز کاربردهای نادرِ مُختلَفِ قرائات در این مُصحف، فارغ از ترجمه، و تطبیق با بعضِ مصادر در این علم، به تحلیل این شواهد پرداخته‌ایم و نشان داده‌ایم که کتابتِ این مُصحف، به سنّتِ مُصحف‌پردازیِ قدیم بر طریق اختیارِ قرائات، چگونه بر ترجمۀ متن موثر افتاده است.

introducing hudai afendi’s translation of the mushaf no. 20: analyzing some points in the variant readings of quran

the significance of research in old translations of quran is evident to scholars in various facets, ranging from the linguistic benefits in the history of persian language to various quranic sciences. among numerous quran translations that are not studied and explored yet, we identified an incredible opportunity to introduce and examine the manuscript of hudai afendi’s translation of the mushaf no. 20 for the first time, which dates back to the early 7th century. in addition to the linguistic and lexical benefits within the context of persian language, which can be found in majority of old translations, the hudai efendi’s version includes some additional insightful points pertaining to quranic sciences such as counting verses, tajweed, and especially, the variant readings of quran. the main focus of this article is to explore and investigate how the variant readings of quran is captured in this mushaf, and how the variant readings of quran has impacted this translation. by studying al-fatiha al-kitab up to the end of surah an’am as well as the beginning of surah az-zumar towards the end of quran, we point out and analyze cases that have influenced the translation, and rare occurrences of the variant readings of quran in this mushaf, independent of the translation, while comparing with some main references in the field. we discuss how the writing of this mushaf has affected the translation due to employing the traditional ways of scribing quran through choosing from different variants based on the writer’s discretion.