تحلیل گفتمان انتقادی غزلیات واصف باختری بر مبنای رویکرد فرکلاف

تحلیل گفتمان انتقادی، در پی کشف حقایق نهان در ژرف‌ ساخت آثار ادبی است، که در آن مسائل زبانی و روابط میان گفتمان‌ها، با توجه به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی با مناسبات قدرت مطالعه می‌‌گردد. در این مقاله با استفاده از این رویکرد،گزاره‌های اجتماعی، ناسیونالیزم قومی و هژمونی زبانی گفتمان سلطه، بازنمایی و مظالم اجتماعی و «جنایات فرهنگی» حاکمان مستبد دههٔ چهل و پنجاه افغانستان، در غزلیات باختری تحلیل شده و در مقابل، گفتمان‌ انتقادی غزلیات باختری، در حوزهٔ شعر معاصر فارسی افغانستان، با روش تحلیلی توصیفی و کیفی، از منظر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین گردیده است. غزلیات دههٔ چهل و پنجاه باختری، نمای روشن، برساخت‌هایی است، که بسیاری از دگردیسی‌های اجتماعی و فرهنگی ایران کهن و خراسان، در آن بازتاب یافته است. پژوهش حاضر، مخاطب را در درک بهتر ارزش‌های ایدئولوژیک شاعر و تحلیل فضای گفتمان غالب دههٔ چهل و پنجاه در تاریخ معاصر افغانستان یاری می‌رساند. نتیجه پژوهش نشان داده، که باختری با نگاه ریزبین و انتقادی اغلب زوایای پیدا و پنهان نظام مستبد گفتمان حاکم و زندگی دشوار طبقاتی آن زمان را آشکار نموده است. شاعر، انتقادهای جدی به نظام‌ اجتماعی و سکوت تلخ مردم در برابر استبداد اجتماعی، وارد نموده و گفتمان قدرت و هژمونی زبانی دوران را به شدت به چالش کشیده است.

social-cultural discourse of wasef bakhtari’s poems

in critical discourse analysis, linguistic concerns and connections between discourses are examined in light of social and cultural frameworks and power dynamics in an effort to uncover hidden truths in the complex production of literary works. the poems of wasef bakhtari have been examined in this paper using this methodology to examine social propositions, ethnic nationalism, and linguistic hegemony of the discourse of domination, representation, social atrocities, and cultural crimes of the dictatorial rulers of afghanistan in the 1960s and 1970s. in contrast, using a descriptive and qualitative analytical approach, fairclough’s critical discourse analysis has been used to interpret the critical discourse of bakhtari’s poems in the field of contemporary persian poetry from afghanistan in three levels of description, interpretation, and explanation. in bakhtari’s poems, the 1960s and 1970s represent the bright lights in the frameworks that reflect many of the social and cultural transformations that took place in ancient iran and khorasan. the current study helps readers in comprehending the ideologies of the poet and analyses the prevailing discourse of afghanistan’s contemporary history during the 1960s and 1970s. the findings of this study have demonstrated that bakhtari frequently exposed the obscure elements of the strict system of the ruling discourse and the challenging class existence of the time. the poet has harshly criticized the social structure and the resentful inaction of the people against social tyranny. he has also vigorously contested the linguistic hegemony of the time.