تحلیل شخصیّت رستم با تاکید بر مکتب وظیفه‎گرایی کانت

در فلسفۀ اخلاق، معیار ارزش‌گذاری و سنجش افعالِ اخلاقی یکی از مباحث برجسته است. ایمانوئل کانت، فیسلوف آلمانی، معتقد است تنها فعلی واجد ارزش اخلاقی است که مطابق با تکلیف باشد و فاعل هیچ‌گونه انگیزۀ دیگری غیر از عمل به وظیفه نداشته باشد. برای فهم اینکه چه عملی مطابق با وظیفه است، باید به امر مطلق مراجعه کرد. مراد از امر مطلق که تمام وظایف اخلاقی ما را مشخّص و معیّن می‌کند، این است که می‌گوید بنا بر آن قاعده‎ای عمل کنید که بتوانید هم‌زمان اراده کنید که آن قاعده، قانونی جهان‌شمول شود. کانت امر مطلق را حکم بدیهی عقل عملی می‌داند. از آنجا ‎که این امر مطلق است، احکام به دست آمده از آن نیز مطلق خواهد بود. رستم، شخصیّت آرمانی شاهنامه در تمام عرصه‎های زندگی، هماره به انجام تکلیف و اجرای عدالت و داد توجّه داشت و برای رسیدن به اهداف متعالی، از ابزارها و روش‎های غیر اخلاقی استفاده نکرد. با توجّه به شاهنامه، گزاره‎های متعدّدی دال بر وظیفه‎گرایی اخلاق در مکتب اخلاقی رستم به چشم می‎خورد. نگارندگان در پژوهش حاضر که به روش توصیفیتحلیلی انجام شده است، به این نتیجه رسیده‌اند که شخصیّت رستم با برخی از شاخص‎های مکتب وظیفه‌گرای اخلاقی کانت همسویی و ارتباط تنگاتنگ دارد؛ این شاخص‎ها عبارت‌اند از: تکالیف انسان نسبت به خود، تکلیف انسان نسبت به دیگران، تکالیفی که نسبت به طبقات خاصّ از افراد مطرح است.

Analysis of Rostam’s Personality with Emphasis on Kant’s School of Deontologism

In the philosophy of ethics, the criterion of valuing and measuring moral actions is one of the prominent issues. Immanuel Kant, a German philosopher, believes that only the present has a moral value that is in accordance with the task and that the actor has no other motive than to perform the duty. To understand what an action is in accordance with the duty, one must refer to the Absolute. What is meant by the Absolute, which defines all our moral duties, is: Act according to a rule that you can simultaneously will that rule become universal law. Kant considers the absolute to be the obvious rule of practical reason. Since this is absolute, the rulings derived from it will also be absolute. Rostam, the ideal character of Shahnameh in all spheres of life, always paid attention to doing his duty and justice and did not use immoral tools and methods to achieve sublime goals. According to the Shahnameh, several propositions indicate the Deontologism of morality in the moral school of Rostam. In the present study, which has been done by descriptiveanalytical method, the authors has come to the conclusion that Rostam’s personality is closely related to some indicators of Kant’s moral conscientious school. These indicators are: human duties towards oneself, human duties towards others, duties towards certain classes of people.