تحلیل گفتمان قدرت در داستان سیاوش بر اساس نظریّۀ قدرت میشل فوکو

شاهنامه داستان فرهنگ و تمدّنی باعظمت است که در همۀ دوران‌ها حضوری پویا دارد. این اثرِ روایی نشانۀ ژرفای نهان و آشکار تداوم حیات سیاسی ایران است و هریک از روایت‌های آن می‌تواند در بازتاب این تداوم بررسی و تحلیل شود. از روایت‌هایی که در شبکۀ روایی اساطیر ایرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، داستان «سیاوش» است. رخدادهای در این داستان، سبب‌ساز شکل‌گیری روایت‌های بعدی و جنگ‌های حماسی و اساطیری شاهنامه می‌شود. با تحلیل این داستان، می‌توان تصویر روشن‌تری از مفهوم نظام «قدرت»، در سویه‌های مادّی و معنوی‌اش، در فرهنگ اساطیری و دینی ایران باستان و کرانه‌های اندیشۀ خسروانی نشان داد. با چنین هدفی و با توجّه به اهمّیّت داستان سیاوش در روند داستان‌های شاهنامه، در این مقاله کوشیده‌ایم روابط قدرت را در این داستان و نظام معناشناختی آن از دیدگاه فوکو بررسی کنیم. بر همین اساس، این مقاله نخست، چارچوب قدرت-حقیقت را در داستان سیاوش براساس شاه-موبد بررسی می‌کند، سپس در سه محورِ شناسایی فضای تخاصم، منازعات معنایی، و تعیین زمان و مکان، به بررسی گفتمان قدرت در داستان سیاوش می‌پردازد.

An Analysis of Power Discourse in Siavash’s Story Based on Michel Foucault’s Theory of Power

Shahnameh is the story and history of a nation, a nation with all its great culture and civilization that is dynamic in all ages. This narrative shows the profound and obvious depth of the continuity of Iran’s political life, and each of Shahnameh’s narratives can be analyzed and reflected in this continuity. One of the stories that has a special place in the Iranianian mythology is Siavash’s story. Given the nature of the narrative and the events that take place throughout the story, this story shapes the later narratives and epic/mythical wars of the Shahnameh, and can provide a clearer picture of the concept of power in its material and spiritual aspects in mythological culture, the religion of ancient Iran and the boundaries of Khosrovani thought. With this aim in mind, and considering the importance of Siavash’s story in the course of Shahnameh stories, in this article we have attempted to investigate the power relations in Siavash’s story and its semantic system from Foucault’s point of view. Accordingly, this paper first examines the power/truth framework in Siavash’s tale based on the Shah/Mobed, and then examines the discourse of power in Siavash’s three disciplines in identifying hostile space, semantic conflicts, and defining time and place.