بوم‌نقد تطبیقی کتاب‌های درسی فارسی و العربیّه لغتی

منتقدان بوم گرا فرهنگ حاکم بر جامعه را یکی از عوامل اصلی بحران زیست‌‌محیطی می‌دانند و یکی از اهدافشان اصلاح فرهنگ و نگرش غالب است. نظام آموزشی و کتاب‌های درسی از عوامل اصلی فرهنگ‌سازی هستند. در این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و متن کاوی به بررسی تطبیقی کتاب‌های درسی فارسی و العربیّه لغتی دبستان‌های ایران و امارات متّحدۀ عربی پرداخته ، دغدغه‌های زیست‌محیطی را در آن‌ها بررسی کرده و به ارزیابی راهکارهای ارائه‌شده برای ایجاد حسّ احترام در کودکان نسبت به طبیعت پرداخته ایم. یافته ها حاکی از آن است که موضوعاتی همچون اهمّیّت محیط زیست، بحران آب، آلودگی هوا، بازیافت زباله، حفاظت از گونه ها، درخت‌کاری و اقدامات عملی دولت ها در کتاب های العربیّه لغتی بیشتر منعکس شده است. مولّفان این کتاب ها در45.4 درصد دروس به گونه‌ای آشکار یا ضمنی به بازنمایی موضوعات زیست‌محیطی پرداخته اند و در فارسی تنها در 15درصد دروس این دغدغه‌ها منعکس شده است. به نظر می‌رسد جغرافیای امارات و حمایت دولت از منابع زیست‌محیطی سبب هم نوایی نظام آموزشی با برنامه ها و اهداف دولتی شده است؛ امّا در ایران با وجود تنوّع زیستی و بحران‌های زیست‌محیطی، مولّفان کتب فارسی بیشتر از ظرفیّت های زبانی برای ساخت تصاویر و ایماژهای ادبی با محوریّت طبیعت بهره برده‌اند و مسائل محوری زیست‌محیطی به کتاب‌های علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی منتقل شده است.

A Comparative Ecocriticism of Farsi and Arabic Textbooks

Literary critics of ecocriticism consider the prevailing culture as one of the main causes of the enviromental crisis, therefore they try to correct the cultural attitudes. Since the educational system and textbooks are the main factors in culture developing, in this paper, through a qualitative content analysis method, Farsi and AlArabia Loghati textbooks of Iran’s  and UAE’s primary schools have been comparatively studied. We examined environmental concerns in these texts and finally evaluated the strategies offered to internalize respect for nature in children. The results show that issues such as the importance of the environment, water crisis, air pollution, waste recycling, species protection, planting, and practical government policies are more reflected in AlArabia Loghati books. The authors of these books, explicitly or implicitly represent environmental issues in  45.4%  of thecourses; in Farsi books, these concerns are reflected in only 15% of the courses. It seems that the UAE’s geographical location and government supports for the protection of environmental resources have brought the education system in line with the government’s goals. While in Iran, despite biodiversity and various environmental crises, the authors of Farsi books have used their linguistic capacities to create literary images focused on nature. In fact the pivotal environmental issues have been addressed in experimental science and social education textbooks.