مولّفه‌های عشق از دیدگاه طریقت چشتیّه در آثار امیران دهلوی

«چشتیّه» طریقتی تاثیرگذار در سرزمین هندوستان است. این طریقت با برجسته‌ساختن سویۀ عملی عرفان، جایگاه خود را به عنوان یک نظام عرفانی مقتدر تثبیت کرده است. مبانی هستی‌شناسانۀ این طریقت عرفانی را پیران پرآوازه‌ای همچون معین‌الدّین چشتی نظریّه‌پردازی کرده‌اند. امیرخسرو و امیرحسن دهلوی، دو شاعر مطرح هندوستان، متاثّر از آموزه‌های این طریقت به آفرینش آثار خویش پرداخته‌اند. در این میان، یکی از مفاهیم بنیادین طریقت که به عنوان موهبتی ازلی و اساس هستی ارزیابی و معرّفی می‎شود، عشق است. بر باور ایشان عشق در تمام ذرّات عالم امکان، ساری و جاری‌است. نوشتار پیش رو با تحلیل منابع این طریقت عرفانی، درصدد پاسخ‌گویی به این مسئله است که اساساً مفهوم عشق در نظام هستی‌شناسانۀ چشتیّه از چه جایگاهی برخوردار است؟ آیا عقل همیشه در تقابل با عشق است؟ دیدگاه چشتیّه در زمینۀ عشق مجازی چیست؟ نتایج حاصل از دریافت و تشریح برخی از متون منتسب به این گفتمان عرفانی که تاکنون در ایران به چاپ نرسیده‌است، با رویکرد تحلیل محتوایی، ناظر بر این حقیقت است که اندوه، لازمۀ طیّ طریق عشق است و عقل هدایت، موهبتی الهی‌است. بر اساس تحلیل منابع یافت‌شده، در گفتمان چشتیّه عشق مجازی، الزاماً منتج به عشق حقیقی نمی‌شود؛ مگر آنکه درون سالک از آلایش‏ها پالایش یافته باشد.

The Components of Love from the Viewpoint of the Chishti Order in the Works Amirane Dehlavī

Love has always been one of the most fundamental principles of Sufism. Since the spiritual preceptors of the Chishti Sufism know it as arising from the mystical thought of Khorasan, this path regards love as an eternal gift and the very foundation of the universe that flows in all particles of the Possibility World, and to succeed to the loved is considered as the last degree of the seeker’s behavior. Moein Eldin Chishti, Bafareid Ganj Shar, and Mohammad Gisooderaz are among some spiritual preceptors of this path, who have left some written works and sensational odes, and they can be found in the works of Chishti poets such as Amir Khosroo and Amir Hasan Dehlavi. In this article, we review the prose and poetry of the Chishti order in order to find out about the position of love in the foundation of Chishti thinking, and about the effect of sorrow or grief on the seeker’s behavior. Is wisdom always at odds with love? And what is the perspective of Chishti order about the virtual love?