تفسیرِ گفت‌وگوی ابوالحسن خرقانی با ابوسعید ابوالخیر در اسرارالتّوحید

مناقب‌نامه‌نویسانِ اهل تصوّف، بنا به سنّت رایج در خانقاه، برای نقل گفتارِ ائمّۀ طریقت، اعتباری ویژه قائل بودند؛ به‌گونه‌ای که تلاش می‌شد کلام شیخ، به عین عبارت، یا در مضمون و محتوا کاملاً شبیه به آنچه بر زبانِ ایشان آمده بود، روایت شود. پایبندی به این اصل، موجب شد بخشی زیاد از اقوالِ مشایخ، ضمنِ حکایاتِ مرتبط با احوالِ آن‌ها در مناقب‌نامه‌ها ذکر شود. یکی از کتب مقامه، اسرارالتّوحید است. در این کتاب و در ضمنِ حکایتِ «سفرِ ابوسعید به خرقان»، گفت‌وگویی از شیخ ابوالحسن با ابوسعید ابوالخیر با این عبارات نقل شده که «روزی شیخ بُلحسن در میانِ سخن از شیخ پرسید که: به ولایتِ شما عروسی بو؟ شیخ بوسعید گفت: بو؛ و در عروسی بسیار نظارگی بو، که از عروس نیکوتر بو، ولکن در میانِ ایشان، تخت و کلاه و جلوه، یکی را بو. شیخ بُلحسن نعره‌ای بزد و گفت: خسرو همه حالِ خویش دیدی در جام». ابهاماتِ موجود در این گفت‌وگو، و سوالاتی که در پیِ این ابهامات پدید می‌آید، مفهومِ واقعی این مکالمه، و مهم‌تر از همه، هدف از ایرادِ آن را نامشخّص ساخته‌ است. این پرسش‌ها، به‌گونه‌ای هستند که پاسخ آن‌ها را نه در متن اسرارالتّوحید، و نه در تعلیقاتی که بر این متن نگاشته شده است، می‌توان یافت. جستار حاضر، مفهوم این گفت‌وگو و هدف از ایرادِ آن را مشخّص ساخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد گفت‌وگوی یادشده، با موضوعِ موردِ اختلافِ مجلس‌گفتن یا سکوتِ ابوسعید در خانقاهِ خرقانی، ارتباطِ مستقیم دارد.

Interpretation of Abul Hasan Kharghani and Abu Said Abulkhayr’s Talk in AsrarolTohid

Ethic authors who are known as mystics, according to the conventional traditions in Islamic monastery (Khanghah) and complying with those endowed with Hadis, devoted a particular value for quotation from Imams of religious way. The efforts were made to recount Sheikh’s words in a way that it can present the exact sayings and contents he declared. Fidelity to these bases, ended in writing a wide range of related Sheikhs’ talks and parables along with their wise narrations in ethics. One of these ethic books is AsrarolTohid. It is quoted in this book, while Abu Saeed was traveling to Kharghan, Sheikh Abul Hasan and Abu Said Abulkhayr had a conversation in which the word were written: “ once Sheikh Abul Hasan asked Abu Said Abulkhayr: was there a wedding in your home village?” Sheikh AbuSaid said: yes, there was, and in that wedding there were visitors who looked more righteous than bride, but among them just one had all beauty, crown, and throne. Sheikh Abul Hasan yielded saying: hey Sovereign you were beholding your own ambience in a chalice. There are a lot of ambiguities in this talk, and these ambiguities bring up questions; the precise meaning conveyed by these words along with the most important factor which is the purpose of writing them are unknown. The answers of these questions can be found neither in texts of AsraralTohid nor in other related books. The present study investigate the aforementioned questions in finding the conveyed meaning of the talk and the purpose of writing it. The results of the study revealed that the conversation has a direct relationship with his contradiction in meeting or with the Abul Said’s silence in KhanghaheKharghani.