تاویلات خلع نعلین در شعر عارفانه

بسیاری از مضامین قرآنی که به شعر فارسی راه یافته است، تنها دربردارندۀ ترجمان الفاظ و ظواهر قرآنی نیست. شاعران عارف، معمولاً، دریافت تفسیری و گاه تاویلی مفسّران را نیز به جامۀ شعر درآورده‌اند. خطاب الهی ﴿فاخلع نعلیک﴾ به حضرت موسیع در سورۀ طه، از تعابیری است که توجّه بسیاری از شاعران اهل طریقت را به خود جلب کرده است. آنان نیز همچون مفسّران عارف، برداشت‌هایی کاملاً عرفانی از این آیه داشته و با تعابیر گوناگون، همان اندیشه‌ها را به گونه‌ای رساتر و تاثیرگذارتر بازتاب داده‌اند. در این مقاله، پس از طرح مختصر داستان دیدار و  گفت‌وگوی موسیع با خداوند در وادی ایمن و ذکر پیشینۀ این داستان، روابودن تاویل چنین عباراتی، از دیدگاه امام محمّد غزّالی بررسی شده است، آن‌گاه با ذکر نمونه‌هایی از سنایی، عطّار و مولوی، دریافت‌های شعری ایشان با اندیشه‌های تاویلی ابوعبدالرّحمن سُلمی مقایسه شده است. در بخش دیگر این مقاله، خواننده می‌تواند برخی از مضمون‌یابی‌های شاعران پارسی‌گو را از این تعبیر قرآنی مشاهده کند و در پایان، با تاویل ویژۀ ملّاصدرای شیرازی از «خلع نعلین» که در یکی از مثنوی‌های خود آورده است، آشنا شود.

Interpretations of shoemaking in mystical poetry

Many of the Qur’anic themes that have found their way into Persian poetry do not only include the translation of Qur’anic words and appearances. Mystical poets have usually included interpretive and sometimes interpretive interpretations of poetry.The divine address of Fakhle Nalik to Prophet Moses (AS) in Surah Taha is one of the interpretations that has attracted the attention of many poets of the Tariqah. Like mystical commentators, they have completely mystical interpretations of this verse and with different interpretations, have reflected the same ideas in a more profound and effective way.In this article, after briefly outlining the story of the meeting and conversation of Moses (pbuh) with God in the safe valley and mentioning the background of this story, the validity of interpreting such phrases has been examined from the point of view of Imam Mohammad AlGhazali. And Rumi, his poetic findings are compared with the interpretive thoughts of Abu Abdul Rahman Salmi. In the other part of this article, the reader can observe some of the thematic findings of Parsigo poets from this Qur’anic interpretation and at the end, study the special interpretation that Mulla Sadra Shirazi has presented in one of his Masnavi from Khala Nalin.