ضرورت توجّه به صبغه روایی در تصحیح و فهم اشعار خاقانی

اشعار خاقانی مشحون از نکاتی است که به  انواع علوم زمانه او اشاره دارند و وی آنها را در تاروپود شعر خود تنیده است. همین اصل باعث شده است تا دریافت شعر او بدون درک دقایقی که از انواع علوم (طب، نجوم، تاریخ، اسطوره، جغرافیا و…) در شعرش به کاربسته است، محال بنماید. یکی از مبانی مهمّی که خاقانی در اشعارش برای فربه کردن فضای شعری بهره جسته است، آیات الهی، احادیث و روایات پیشوایان دینی است. در زمانه خاقانی کودکان در مکاتب، اوّلین علومی که می آموختند، علوم دینی بود و این خود شامل قرآن و احادیث می شد. بی شک، این آموزه ها در ذهن و زبان این کودکان و در آینده هنری آنان بی تاثیر نبود. کمتر شاعری را می توان یافت که در اثر یا آثار او این مبانی به شکل عیان تبلور روشن نداشته باشد. در شعر خاقانی نیز به طریق اولی و به این دلیل که او مطابق با سبک شعری خود، هر بیت را با تصاویر و مضامینی چون مضامین دینی می آراید، این بازتاب پررنگ است. گاهی بی توجّهی کاتبان و ناسخان و بعد تر مصحّحان دیوان خاقانی باعث شده است که وجوه اصیل شعر او تحریف شود یا به حاشیه رود. در این مجال به تناسب فضای ممهَّد، به نمونه هایی پرداخته خواهد شد که خاقانی آنها را متناسب با فضای روایی پرداخته است، ولی برخی ناسخان، کاتبان یا مصحّحان به آن بی توجّه بوده اند.

The Importance of the Religious Context in Correction and Comprehension of Khaqani’s Poems

Khaqani’s poetry is replete with references to the sciences of his time. This causes his poetry to be impossible to understand without comprehending the variety of sciences (medicine, astronomy, history, mythology, geography etc.) which he makes reference to. One of Khaqani’s techniques to enrich his poetry is using Koranic verses and Hadith. In his time, the first sciences that children learned at school were religious sciences including the Koran and Hadith. Undoubtedly, these teachings influenced their mentality, language, and art. So, there were few poets whose works did not reflect these teachings. In Khaqani’s poetry, because he adorns each line of his poems with religious images and themes which are in line with his writing style, this reflection is highlighted. In some cases the scribes or correctors’ negligence has caused Khaqani’s divan to be distorted. In this article, some cases in which the scribes or correctors have been ignorant of the religious context of Khaqani’s poetry are studied.