اصطلاح دیوانی «پروانه» در متون ادبی و تاریخی فارسی تا قرن هشتم
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
سیدان مریم
|
|
منبع
|
ادب فارسي - 1397 - دوره : 8 - شماره : 1 - صفحه:77 -96
|
|
چکیده
|
نظام حکومتی و تشکیلات اداری ایران در طیّ تاریخ تغییر کرده است. بعضی از مشاغل و مناصب و همچنین اصطلاحات دیوانی در دوره‌هایی متداول بوده و به‌تدریج ازمیان رفته است. چه بسا تعدادی از این واژه‌ها، تحول معنایی یافته‌اند و امروز تعریف و کاربرد دقیقِ بعضی از آنها برای ما ناشناخته است. گاه این واژه‌ها در متون ادبی و تاریخی فارسی آمده و نویسندگان و شاعران با آنها تعابیر و ترکیبات خیال‌انگیز ساخته‌اند. تحقیق دربارۀ معنی اصلی چنین واژه‌هایی در متن‌های کهن و توجه به معانی‌ای که نویسندگان و شاعران از آنها اراده کرده‌اند، کمک می‌کند تا شناخت درست‌تر و دقیق‌تری از تشکیلات اداری گذشته پیدا کنیم. «پروانه» یکی از این واژه‌ها است که اصطلاحی دیوانی بوده و در فارسی و عربی به کاررفته و تحول معنایی یافته است. در مقالۀ حاضر، کاربرد اصطلاحیِ این واژه و تعابیر و ترکیبات وابسته به آن، در تعدادی از مهمترین متون ادبی و تاریخیِ فارسی، تا قرن هشتم هجری قمری، بررسی شده و نگارنده از این طریق کوشیده است به معانی و جایگاه آن در دستگاه‌های حکومتی گذشته دست یابد. باتوجه‌به نتایج مقاله، این معانی عبارت‌اند از: حکم، اجازه، برات یا سند، مُهر، پیک، خادم و حاجب.
|
|
کلیدواژه
|
اصطلاح دیوانیِ پروانه، حُکم، اجازه، برات، مُهر، پیک، خادم
|
|
آدرس
|
دانشگاه صنعتی شریف, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
seyedan@sharif.edu
|
|
|
|
|
|
|