تحلیل رمان سالمرگی براساس نظریه نشانه شناسی بینامتنی مایکل ریفاتر

یکی از دستاوردهای مایکل ریفاتر در زمینه نقد بینامتنی، نشانه شناسی بینامتنی است. وی با طرح مباحثی چون غیردستورزبانی، تفسیرگر، هیپوگرام و ماتریس، گامی موثّر در کاربردی کردن نظریه بینامتنیّت در متن و کشف دلالت های معنایی و ضمنی متون برداشت. در خوانش نشانه شناسانه، مخاطب در مواجهه با متن، ابتدا با «غیردستورزبانی» ها برخورد می کند. سپس منتقد با بررسی «انباشت»، «منظومه توصیفی» و «هیپوگرام»، می تواند دلالت های معنایی و ضمنی غیردستورزبانی ها را آشکار کند و به «ماتریس» یا همان عنصر و هسته اصلی متن دست یابد. در این جستار، رمان سالمرگی اثر اصغر الهی از منظر نشانه شناسی بینامتنی بررسی و تحلیل شده است. بررسی عناصر غیردستورزبانی این رمان ، به انباشت (مرگ و زندگی) و منظومه ای توصیفی (مرگ) راه می دهد. آنگاه با کشف و خوانش هیپوگرام ها، ماتریس یا عنصر زیربنایی رمان، یعنی مسئله مرگ و حل نشدنی بودن آن حاصل می شود. همچنین این بررسی نشان می دهد که روایت های بالفعل ماتریس یا همان هیپوگرام ها در مفاهیمی اسطوره ای از قبیل جاودانگی، رویین تنی، زوال، گناه نخستین، تقدیر، هراس از مرگ و غیره با طیفی از باورهای شاهنامه ای در باب مرگ و داستان های رستم و سهراب، رستم و اسفندیار و افراسیاب و سیاوش مرتبط می شوند و تمام شخصیّت های رمان به نوعی با مرگ خویشتن یا مرگ دیگری درگیر هستند.