بررسی تصحیح عبهرالعاشقین (کربن-معین) از نگاه بایسته‌های تصحیح

عبهرالعاشقین نوشته روزبهان بقلی، عارف بزرگ سدۀ ششم، یکی از مهم‌ترین آثار عرفانی فارسی است که از نگاه آموزه‌های عرفانی و نثر فارسی جایگاه شایانی دارد. این کتاب در سال 1337 به همّت هانری کربن و محمّد معین، بر پایۀ دو نسخۀ ناقص و پرغلط تصحیح و منتشر شد و با وجود تصحیح دیگری به کوشش جواد نوربخش، تا امروز همین تصحیح موردتوجّه پژوهشگران بوده و بیشتر کارهایی که بر بنیاد این کتاب انجام گرفته، بر پایۀ همین تصحیح بوده است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که این تصحیح در چه پایه و مایه‌ای است و صحّت و اعتبار آن چه اندازه است؟ بدین منظور، به شیوۀ تحلیلی و توصیفی و بر بنیاد بایستگی‌های تصحیح خوب، این تصحیح را بررسیده‌ و با مقایسۀ آن با نسخ تازه‌ای‌ که در دسترس مصحّحان نبوده است، به این نتیجه رسیده‌ایم که این تصحیح با همه کوشش‌های مصحّحان، به دلیل نبود نسخه‌های صحیح و بدخوانی‌های فراوان، دستخوش افتادگی‌های بسیار، افزودگی‌های نابه‌جا، کژخوانی‌های فراوان و ... است و نیز فقدان تعلیقات و توضیحاتی برای حل دشواری‌ها، ذکرنکردن منابع اقوال و اشعار منقول در متن و نداشتن فهرست‌های کارگشا، ازجمله ایرادها و کمبودهای دیگری است که تصحیح علمی تازه‌ای از این متن مهم را ضروری می‌سازد.