وابستگی به مسیر در شکل‏گیری حکمرانی نظام آموزش عالی ایران

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی چگونگی شکل‏گیری وضعیت موجود حکمرانی نظام آموزش عالی ایران (دولت‏گرا و متمرکز) از طریق فرایند وابستگی به مسیر بعد از انقلاب اسلامی انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه‏ای بود و با استفاده از رویکرد کیفی و بهره‏گیری از راهبرد تحلیل تاریخی به بررسی پدیدۀ مدّ نظر اقدام شد. شیوۀ گردآوری داده‏ها در پژوهش حاضر به صورت کتابخانه‏ای بود؛ بدین صورت که اسناد و مدارک علمی مربوط به چگونگی اداره کردن دولت و نظام آموزش عالی در بازۀ زمانی بعد از انقلاب اسلامی بررسی شد. یافته‏ها: بررسی سازوکارهای بازتولید در فرایند وابستگی به مسیر نشان داد یک توالی خودتقویت‏کننده، شامل 1. وقوع انقلاب اسلامی، جنگ و اتخاذ رویکرد دولت‏گرا، 2. شکست سیاستهای مربوط به اصلاحات ساختاری و 3. ضعف در انسجام و اجرای قوانین مربوط به خودمختاری دانشگاهها، موجبات شکل‏گیری حکمرانی دولت‏گرا در نظام آموزش عالی ایران را فراهم کرده است. نتیجه‏گیری: به طور کلی می‏توان گفت انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی به عنوان دو بزنگاه اساسی، موجب شکل‏گیری حکمرانی دولت‏گرا و متمرکز در نظام آموزش عالی کشور شده‏اند و با شکست سیاستهای مربوط به اصلاحات ساختاری و اجرای ناقص قوانین مربوط به خودمختاری دانشگاهی نیز این نوع حکمرانی تقویت شده است؛ به طوری که اکنون برگشت از آن به آسانی ممکن نیست.

Path Dependence in The Formation of Higher Education Governance in Iran

Objectives: The aim of this study is to investigate the formation of the current governance of the Iranian higher education system (stateoriented and centralized) through the theory of path dependence after the Islamic Revolution. Method: In this study, using a qualitative approach and using the historical analysis strategy, the formation of the governance of the Iranian higher education system was examined. The method of data collection in the study was the library form. Thus, scientific documents related to how the government and the higher education system were run in the period after the Islamic Revolution were examined. Results: Examination of the reproduction mechanisms in the process of path dependence showed that a selfreinforcing sequence has led to the formation of governmentoriented governance in the Iranian higher education system. These sequences were as follows: 1. The occurrence of the Islamic Revolution, war, and the adoption of a stateoriented approach, 2. The failure of policies related to structural reforms, and 3. Weakness in the implementation of laws related to the autonomy of universities. Conclusion: In general, it can be said that the Islamic Revolution and the occurrence of the imposed war as two main Critical Junctures have led to the formation of governmentoriented and centralized governance in Iran’s higher education system, and with the failure of structural reform policies this type of governance has also been strengthened, so that it is not easy to reverse it now.