انعکاس تاریخ پزشکی پیش از اسلام در ماوراءالنهر و خوارزم بر متون پزشکی تمدن ایرانی و اسلامی

پیشینة تمدنی ماوراءالنهر و خوارزم در دوران باستان بسیار شکوهمند است،چنانکه این سرزمین را خاستگاه شکل گیری تمدن آریایی و ایرانی می دانند.همچنین می توان آن را خاستگاه شکل گیری دانش پزشکی ایرانی بر مبنایسنن اساطیری در این جغرافیای منطقه ای نیز برشماریم. زبان های اوستایی،خوارزمی و سغدی در برهه ای طولانی در ماوراءالنهر و خوارزم شکل گرفتو از خود آثار گوناگون علمی، پزشکی، ادبی، دینی و غیره به یادگار گذاشت.در واقع این زبا نها شاخه ای از زبان های ایرانی میان هی شرقی است که زمانیمردمانی ایرانی تبار بدان سخن می گفتند. این زبان ها به سبب اهمیت خود بهعنوان ابزار انتقال فرهنگ، دانش، ادب، تجارت و پزشکی به مردمان همسایه، بهویژه ترکان، چینی ها، هندیان و آسیای مرکزی به شمار می آمده است. پس ازسقوط امپراتوری هخامنشی در سده ی چهارم پ.م. بر ماوراءالنهر و خوارزم، بهطور متوالی، یونانیان، یوئه چ یها، شاهان کوشانی، ساسانیان، هفتالیان و تر کهافرمان می راندند و سرانجام تسلیم اعراب شدند. در این میان زبان خوارزمی باحملة اعراب برای همیشه متروک شد، اما زبان اوستایی و زبان سغدی تا حدودقرن دهم میلادی ادامة حیات داد. این پژوهش به بررسی تمامی متون باقیماندةدانش پزشکی در آثار اوستایی، سغدی و خوارزمی و همچنین تاثیر این زبا نهابر متون پزشکی فارسی و عربی در تمدن ایرانی-اسلامی می پردازد.