شناسایی و اولویت‌بندی راهبردهای تحقق خلاقیت تاملی در دانشگاه با استفاده از مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ism)

مقدمه: در چند دهه اخیر مطالعات متعددی بر ضرورت تسهیل خلاقیت در آموزش عالی و محیط‌های دانشگاهی تاکید داشته‌اند، بااین‌حال خلاقیت تاملی و اینکه نهاد دانشگاه چگونه می‌تواند خلاقانه در مورد رویه‌ها و فعالیت‌های خود تامل نماید و آن‌ها را مورد ارزیابی و تجدیدنظر قرار دهد، کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. از همین رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل راهبردهای تحقق خلاقیت تاملی در محیط‌های دانشگاهی انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی است که در آن از روش تحقیق آمیخته (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. مشارکت‌کنندگان بالقوه شامل اساتید و خبرگان دانشگاهی در حوزه خلاقیت در آموزش عالی بودند. در بخش کیفی برای گردآوری داده‌ها با رویکرد نمونه‌گیری هدفمند (صاحب‌نظران کلیدی) و معیار اشباع نظری با 25 نفر مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت. در بخش کمی نیز 9 نفر از متخصصان به روش گروه کانونی به پرسشنامه محقق ساخته مستخرج از بخش کیفی پاسخ دادند. درنهایت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در بخش کیفی با تکنیک تحلیل مضمون و در بخش کمی با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ism) انجام شد. یافته‌ها: نتایج بخش کیفی نشان داد که راهبردهای تحقق خلاقیت تاملی در دانشگاه عبارت‌اند از: 1. ایجاد دفاتر تحقیقات نهادی؛ 2. آینده‌پژوهی؛ 3. پذیرش تکثر در ابعاد مختلف؛ 4. چرخش آزاد دانش و اطلاعات؛ 5. حمایت از کرسی‌های نقد و آزاداندیشی؛ 6. برگزاری تریبون‌های آزاد؛ و 7. طراحی سیستم‌های ارزیابی خلاق بومی. نتایج بخش کمی نیز نشان داد که طبق نظر خبرگان راهبردهای شناسایی شده در پنج سطح قرار می‌گیرند. به‌طوری‌که راهبردهای 5 و 6 به‌عنوان متغیرهای مستقل در سطح چهار؛ راهبردهای 1 و 4 به‌عنوان متغیرهای رابط در سطح سه؛ و راهبردهای 2، 3 و 7 به‌عنوان متغیرهای وابسته در سطوح دو و یک قرار گرفتند. نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر با شناسایی راهبردها و سطح‌بندی و تعیین روابط میان آن‌ها امکان درک بهتر موضوع و اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات مناسب در راستای تحقق خلاقیت تاملی در محیط‌های دانشگاهی را فراهم آورده است.