طرح مسئله و جایگاه آن در کتاب ‌های درسی ریاضی دوره دوم متوسطه

هدف: طرح مسئله یکی از موضوعات مهم در آموزش ریاضی است. تحقیقات نشان می دهند که استفاده معلمان از موقعیت های طرح مسئله در کلاس های درس و توانایی دانش آموزان در این زمینه، در حد مطلوب نیست. با توجه به نقش مهم کتاب های درسی در آموزش ریاضی، هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل محتوای کتاب های درسی ریاضی دوره متوسطه دوم از لحاظ توجه به طرح مسئله است. روش: این پژوهش از نوع کیفی است و جامعه آماری آن تمامی کتاب های درسی ریاضی دوره دوم متوسطه رشته های نظری در سال تحصیلی 1403-1402 است . تحلیل محتوا به روش کریپوندرف انجام پذیرفت. ابتدا واژگان کلیدی موید طرح مسئله تعیین و سپس شناسایی آنها در کتاب های درسی صورت پذیرفت. چارچوب نظری استویانوا و الرتون که موقعیتهای طرح مسئله را به سه دسته آزاد، نیمه ساختار یافته و ساختار یافته تقسیم می کند در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس این چارچوب، کل محتوای کتاب ها مورد بررسی قرار گرفت. سپس موقعیتهای طرح مسئله شناسایی و بر اساس سه موقعیت بیان شده، تفکیک شد. فراوانی هرکدام از موقعیت ها محاسبه و تحلیل داده ها انجام پذیرفت. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که در 13 کتاب مورد بررسی، 75 موقعیت طرح مسئله وجود دارد که 6/90 درصد آنها را موقعیت های نیمه ساختار یافته تشکیل می دهند. کتاب حسابان2 پایه دوازدهم رشته ریاضی و فیزیک با 16 موقعیت، بیشترین موقعیت طرح مسئله را داشت. همچنین در همه کتاب ها طرح مسئله نیمه ساختار یافته، بیشترین درصد طرح مسئله را به خود اختصاص داده بود. نتایج: نتیجه تحلیل نشان داد که توجه کمی به فعالیت های طرح مسئله توسط مولفان صورت گرفته است. با توجه به اهمیت این فعالیت ها، افزایش آنها از نظر کمی و کیفی توسط مولفان می تواند به رفع این نقص کمک کند.

the position of problem posing in high school mathematics textbooks

purpose: problem posing is one of the most important topics in mathematics education. researches show that teachers’ use of problem situations in classrooms and students’ ability in this field are not desirable. considering the important role of textbooks in mathematics education, the aim of the present research is to investigate and analyze the content of mathematics textbooks of the second secondary school in terms of problem posing.method: this research is of a qualitative type and its statistical population is all mathematics textbooks of the second year of high school theoretical fields in the academic year 2023-2024. content analysis was done by the krippendorff method. first, the keywords that support the design of the problem were determined and then identified in the textbooks. the theoretical framework of stoyanova and ellerton, which divides the problem setting situations into three categories, free, semi-structured and structured, was used in this research. based on this framework, the entire content of the books was examined. then the situations of the problem were identified and separated based on the three stated situations. the frequency of each situation was calculated and data analysis was done.findings: the results of the research showed that in the 13 reviewed books, there are 75 situations of problem posing, of which 90.6% are semi-structured situations. the twelfth grade math and physics math book had the most problems with 16 positions. also, in all the books, the semi-structured problem design had the highest percentage of problem posing.results: the result of the analysis showed that little attention has been paid to the activities of problem posing by the authors. considering the importance of these activities, increasing them quantitatively and qualitatively by the authors can help to solve this deficiency.