ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی در رانندگان ایرانی

هدف از پژوهش حاضر، بومی‌سازی و تعیین روایی و پایایی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی بود. جامعۀ آماری این مطالعۀ کاربردی را رانندگان دارای گواهینامۀ معتبر در شهر مشهد تشکیل می‌دادند. این پرسشنامه به روش تصادفی در تابستان سال 1399، به‌صورت میدانی و از طریق صحبت حضوری با رانندگان در سطح شهر و سپس ارسال لینک پرسشنامه در شبکه‌های اجتماعی برای آن‌ها تکمیل شد. نمونۀ این پژوهش شامل 405 راننده (289 مرد و 197 زن) بود که پرسشنامۀ جدید منبع کنترل ترافیکی رانندگان را که براساس نسخۀ رومانیایی (tloc-ro) تنظیم شده بود، تکمیل کردند. روایی سازۀ پرسشنامه با دو روش تحلیل‌عاملی اکتشافی و تحلیل‌عاملی تاییدی و پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی با استفاده از نرم‌افزارهای lisrel8/8 و spss22 بررسی شد. تحلیل‌عاملی، وجود پنج مولفۀ تشخیص داده‌شده در پرسشنامۀ اصلی را تایید کرد که درمجموع 54/8 درصد از کل واریانس را تبیین می‌کنند. همچنین پایایی مقیاس با روش ضریب آلفای کرونباخ برای منبع کنترل درونی 0/80 و برای منبع کنترل بیرونی که شامل چهار خرده‌مقیاس سرنوشت/شانس، سایر رانندگان، محیط و وسیلۀ نقلیه و عقاید مذهبی بود، به‌ترتیب 0/79، 0/79، 0/76، 0/92 به‌دست آمد. این یافته‌ها نشان داد که نسخۀ فارسی پرسشنامۀ منبع کنترل ترافیکی برای رانندگان ایرانی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و برای استفاده در مطالعات آینده و تعیین منبع کنترل رانندگان، در حد قابل‌قبولی می‌توان از آن بهره گرفت.

psychometric properties of the traffic locus of control questionnaire for iranian drivers

this study was conducted with the aim of locating andconfirming the validity and reliability of the locus ofcontrol questionnaire in road traffic. the statisticalpopulation of this applied study consisted of motoristswith valid certificates in mashhad. the questionnairewas randomly filled in the summer of 2019 throughon-site and face-to-face interviews with drivers in thecity, followed by sending the questionnaire linkthrough social media. the sample included 405 drivers(289 males and 197 females) who completed the newextension questionnaire of the traffic locus ofcontrol based on the romanian version (tloc-ro).the construct validity of the questionnaire wasassessed using two methods, exploratory factoranalysis and confirmatory factor analysis. thereliability of the instrument was further investigatedby calculating cronbach’s alpha (α) and the compositereliability (cr) index using lisrel8/8 and spss.22software. factor analysis confirmed the existence of 5identified components in the main questionnaire thatexplained 54.8% of the total variance. also, thecronbach’s alpha for the internal locus of control wasfound to be 0.80, whereas the corresponding values forthe external locus of control, including the factors offate/randomness, other drivers, environment andvehicle, and religion, were calculated to be 0.79, 0.79,0.76, and 0.92, respectively. the results show that thefarsi version of the locus of control belief issufficiently valid and reliable, which makes it apowerful instrument for future studies to determine thelocus of control beliefs of iranian drivers.