ادراک و شناخت نوجوانان از مفهوم عاملیت: مطالعه ی پدیدارشناسانه

انسان موجودی پیچیده و صاحب اراده و اختیار است. عاملیت انسانی نیز بدین معنی است که انسان می‌تواند از طریق فرایند تفکر، انگیزه و عمل بر شرایط زندگی خود کنترل داشته باشد. عاملیت سازه‌ای چندوجهی است که در فلسفه، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی، موضوع بحث و پژوهش شده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ادراک مفهوم عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران است. با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسانه، 14 نفر (7 دختر و 7 پسر) از نوجوانان 18-15 سالۀ شهر تهران در سال 1396 به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شدند و به مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته پاسخ دادند. سوالات مصاحبه مبتنی بر چارچوب نظری پژوهش در سه مرحله طراحی و تصحیح شد. همچنین داده‌ها با استفاده از روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی تجزیه و تحلیل شد. یافته‌های پژوهش نشان داد نوجوانان درک ناقصی از مفهوم عاملیت دارند. همچنین ادراک عاملیت مشروط، انگارۀ مثبت به توانمندی خود، هدفمندی کوتاه‌مدت، آینده‌نگری بسیط و یک‌جانبه، مشورت با دیگران، بررسی تک‌بعدی انتخاب، عمل به انتخاب در صورت نبودن مانع، خودارزیابی مشروط و برنامه‌ریزی به‌عنوان ویژگی‌های عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران شناسایی شدند. درمجموع نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ عاملیت ضعیف در میان نوجوانان است. همچنین نوجوانان دارای عاملیت تفویضی هستند. بدین معنا که به‌تنهایی نمی‌توانند بر تصمیم‌ها و محیط خود اثرگذار باشند؛ بنابراین در مواجهه با موقعیت‌های انتخابی، تنها با اتکا به دیگران می‌توانند تصمیم‌گیری کنند. بدین‌ترتیب می‌توان گفت نوجوانان بر دیگران تکیه می‌کنند تا به نتایج مطلوب و مطمئن خود دست یابند.

Adolescents’ Perception and Knowledge of Agency: A Phenomenological Study

Human being is complicated, and at the same time, is basically active. Human agency means human beings are capable of controlling their life via thinking, motivation and selfaction. Agency is a multidimensional construct and is the subject of research in various human sciences, including philosophy, sociology and psychology. The present study aims to investigate the adolescents’ perceptions of agency in Tehran. Using a descriptive phenomenological method, 14 adolescents aged 15–18 were selected by targeted sampling and interviewed in 2017 in Tehran for a semistructured interview. Interview questions were designed based on theoretical framework of the research, and were corrected in three stages. In addition, the data was analyzed by using a sevenstep Colaizzi method. The findings showed that adolescents had a poor understanding of agency. In addition, agency characteristics of adolescents are: conditional agency perception, positive beliefs about their ability, shortterm goal, unpredictable and unilateral forethought, consultation with others, one dimensional selection, making choices in the absence of an obstacle, contingent selfassessment, and planning. Overall, the results indicate a poor agency among adolescents. Moreover, adolescents have a proxy agency in life course. That is, they alone cannot influence their decisions and environment. So, they can only make decisions with the others. It can be said that adolescents rely on others to attain their optimal results.