بررسی مطالعات نگهدارنده‌های ضد میکروبی اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در فرآورده‌های مختلف غذایی در ایران: مروری بر شواهد موجود

مقدمه: اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم نگهدارنده‌های ضد میکروبی هستند که در فرآورده‌های غذایی کاربرد دارند. سازمان‌های ملی نظارتی، حد مجاز این دو ماده را جهت استفاده در فرآورده‌های مختلف غذایی مشخص نموده‌اند. پژوهش حاضر با مروری نظام‌مند، به بررسی میزان اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در مطالعات انجام گرفته در فرآورده‌های مختلف غذایی در ایران و مقایسه آن با حد مجاز مشخص شده در استاندارد ملی ایران پرداخت.روش‌ها: کلید واژه‌های benzoic acid، sodium benzoate، food و iran و معادل فارسی آن‌ها در بانک‌های اطلاعاتی ملی و بین‌المللی sid، magiran، google scholar، pubmed و isi مورد جستجو قرار گرفت. از 61 تحقیق انجام شده طی سال‌های 2000 تا 2016 میلادی، 43 مقاله حذف و 18 مقاله وارد پژوهش گردید.یافته‌ها: در تحقیقات صورت گرفته، وجود بنزوات سدیم در چهار گروه لبنیات، فرآورده‌های غذایی اسیدی، آشامیدنی‌ها و غلات بررسی شد. بیشترین مطالعات بر روی فرآورده‌های لبنی متمرکز بود و سهم کمی از پژوهش‌ها به بقیه محصولات غذایی اختصاص داشت. عدم تطابق مقدار مجاز اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در فرآورده‌های مختلف غذایی با استاندارد ملی ایران، در کلیه مقالات مرتبط با فرآورده‌های لبنی، اسیدی و غلات مشاهده گردید. در 80 درصد از مطالعات مربوط به فرآورده‌های آشامیدنی نیز عدم تطابق با مقادیر تعیین شده در استاندارد ملی ایران گزارش شد.نتیجه‌گیری: مطالعات صورت گرفته در ایران دو فرضیه را در خصوص اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در فرآورده‌های غذایی مطرح می‌نماید. فرضیه اول این که وجود اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در فرآورده‌های لبنی، اسیدی و غلات می‌تواند به واسطه فعل و انفعالات طبیعی ناشی از میکروارگانیسم‌ها باشد. بنابراین، انجام مطالعات جامع علمی جهت تعیین حد طبیعی تشکیل شده از اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم در فرآورده‌های غذایی که واکنش‌های میکروبی در آن‌ها صورت می‌گیرد، نیاز است و بازنگری استانداردهای ملی مرتبط پیشنهاد می‌شود. فرضیه دوم می‌تواند مربوط به افزودن نگهدارنده‌های اسید بنزوئیک و بنزوات سدیم به فرآورده‌های غذایی توسط تولید کنندگان این گروه از محصولات باشد. بنابراین، برنامه‌ریزی و مدیریت در راستای پایش دقیق و مستمر این ترکیبات توسط سازمان‌های نظارتی و متولی سلامت توصیه می‌شود.