رابطه سواد سلامت با وضعیت سلامت عمومی و رفتارهای بهداشتی در سالمندان شهر اصفهان

مقدمه: سواد سلامت را می‌توان به صورت توانایی خواندن، درک کردن و عمل کردن بر اساس توصیه‌های بهداشتی و سلامتی تعریف نمود. افراد با سواد سلامت ناکافی، با احتمال کمتری اطلاعات نوشتاری و گفتاری ارایه شده توسط متخصصان سلامتی را درک می‌کنند و به دستورات داده شده توسط آن‌ها عمل می‌کنند. همچنین وضعیت سلامتی ضعیف‌تری دارند و هزینه‌های پزشکی بیشتری را متحمل می‌شوند. در نتیجه امروزه سواد سلامت ناکافی به عنوان یک تهدید جهانی به شمار می‌آید. از این رو هدف از این مطالعه، تعیین وضعیت سواد سلامت، تعیین ارتباط سطح سواد سلامت با وضعیت سلامت عمومی و رفتارهای بهداشتی همچون استفاده از خدمات درمانی و همچنین اتخاذ رفتارهای پیش‌گیرانه در سالمندان شهر اصفهان به عنوان یک گروه آسیب‌پذیر بود.روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بود که بر روی 354 نفر سالمند (60 سال به بالا) در شهر اصفهان انجام شد. روش نمونه‌گیری به صورت خوشه‌ای متناسب با حجم بود. جهت سنجش سواد سلامت سالمندان از پرسش‌نامه سواد سلامت عملکردی بزرگسالان (tofhla یا test of functional health literacy in adults) استفاده شد. وضعیت سلامت عمومی (1 سوال)، وضعیت استفاده از خدمات درمانی (3 سوال) و اتخاذ رفتار‌های پیش‌گیرانه (3 سول) به صورت خود گزارش‌دهی مورد ارزیابی قرار گرفت. در این پژوهش، داده‌ها و اطلاعات به روش پرسشگری درب منازل جمع‌آوری شد. اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق نرم افزار 18spss و با به کارگیری آزمون‌های آماری mann whitney، kruskal-wallis و همبستگی spearman مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته‌ها: میانگین سنی آزمودنی‌ها 97/6 ± 67 سال بود. حدود 57 درصد از افراد مورد مطالعه مرد و 43 درصد زن بودند. سواد سلامت 6/79 درصد از سالمندان در حد ناکافی، 6/11 درصد مرزی بود و تنها 8/8 درصد شرکت‌کنندگان از سواد سلامت کافی برخوردار بودند. سطح سواد سلامت ناکافی در افراد با سنین بالاتر (001/0 > p)، افراد با میزان تحصیلات کمتر (001/0 > p)، درامد پایین‌تر (001/0 > p) و زنان (001/0 = p) شایع‌تر بود. همچنین افراد با سطح پایین سواد سلامت بیش از سایرین به پزشک مراجعه می‌کردند (003/0 = p) و سابقه بستری شدن در بیمارستان (01/0 = p) را داشتند. در این مطالعه، ارتباط آماری معنی‌داری بین سطح سواد سلامت و مراجعه به بخش اورژانس در افراد مورد مطالعه دیده نشد. افراد با سطح سواد سلامت بالاتر، وضعیت سلامت عمومی خود را بهتر ارزیابی کردند (001/0 > p). همچنین آن‌ها بیش از سایرین نسبت به انجام آزمایش‌های غربال‌گری psa (prostate-specific antigen test) جهت غربال‌گری سرطان پروستات در مردان (001/0 > p) و fobt (fecal occult blood test) جهت غربال‌گری سرطان کولورکتال (003/0 = p) مبادرت می‌ورزیدند. بین سطح سواد سلامت و انجام ماموگرافی در زنان سالمند ارتباط آماری معنی‌دار دیده نشد.نتیجه‌گیری: به طور کلی این پژوهش سطح سواد سلامت را در سالمندان بسیار ناکافی نشان داد که این خود لزوم توجه بیشتر را به امر سواد سلامت در برنامه‌های ارتقای سلامت می‌رساند. از این رو با تدوین برنامه‌های جامع، ایجاد رسانه‌ها و مواد آموزشی ساده و قابل فهم و همچنین مداخلات آموزشی کارامد برای افراد با سواد سلامت ناکافی می‌توان گامی موثر برای توسعه مهارت‌های سواد سلامت و ارتقای سلامت در جامعه برداشت. در نهایت بدین طریق می‌توان تاثیرات منفی سطح پایین سواد سلامت را در جامعه کاهش داد.