پاداش درک‌ ‌شده رانندگی غیر ایمن و هزینه درک ‌شده رانندگی ایمن به عنوان تعیین ‌کننده‌های وضعیت رانندگی مردم شهر یزد، کاربردی از تیوری انگیزش محافظت

مقدمه: حوادث ترافیکی یکی از مشکلات بزرگ سلامت عمومی به شمار می‌رود که پیش‌گیری مداوم و موثر از آن‌ها نیازمند تلاش‌های هماهنگ و همه جانبه است. پاداش و هزینه درک ‌شده از سازه‌های تیوری انگیزش محافظت می‌باشند. ماهیت آن‌ها به خوبی تبیین نشده است، ولی شواهدی مبنی بر تاثیرگذاری آن‌ها بر وضعیت رانندگی وجود دارد. بنابراین مطالعه حاضر، با هدف تعیین وضعیت سازه‌های فوق در زمینه رانندگی انجام شد.روش‌ها: در این مطالعه مقطعی، 379 نفر از افراد 19 ساله و بالاتر مورد مطالعه قرار گرفتند. این افراد دارای گواهینامه رانندگی بودند و به روش خوشه‌ای تصادفی از جمعیت تحت پوشش مراکز بهداشتی- درمانی شهری شهر یزد انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسش‌نامه‌ای با روایی و پایایی قابل قبول بود. پرسش‌نامه شامل اطلاعات دموگرافیک و سازه‌های پاداش درک ‌شده، هزینه درک‌ شده و نیز بخش تخلفات عمدی پرسش‌نامه رانندگی منچستر بود که به صورت خودگزارشی تکمیل ‌گردید. تجزیه و تحلیل داده‌ها با کمک نرم‌افزار 18spss و آزمون‌های آماری t-test، anova، ضریب همبستگی pearson و linear regression analysis انجام شد.یافته‌ها: آزمودنی‌ها به ترتیب 8/44 و 56/46 درصد نمرات قابل اکتساب پاداش درک ‌شده و هزینه درک ‌شده را کسب نمودند. مهم‌ترین پاداش درک‌ شده رانندگی غیر ایمن، تجربه شور و هیجان بیشتر به دلیل رانندگی با سرعت غیر قانونی (4/56 درصد) و مهم‌ترین هزینه درک ‌شده رانندگی ایمن، دیرتر به مقصد رسیدن به دلیل اجتناب از رانندگی به هنگام خستگی (2/51 درصد) عنوان شد. از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین سازه‌های پاداش درک ‌شده و هزینه درک ‌شده بر حسب جنس، سن، وضعیت تاهل و سابقه تصادفات و جریمه‌ها در طول یک سال گذشته مشاهده گردید (05/0 > p). پاداش درک ‌شده و هزینه درک ‌شده با یکدیگر و با رانندگی غیر ایمن همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح 01/0 داشتند. سازه‌های پاداش و هزینه درک ‌شده با یکدیگر، 28 درصد از واریانس رانندگی غیر ایمن را پیش‌بینی می‌کردند که در این میان نقش پاداش درک ‌شده (382/0 = b) بیش از هزینه درک ‌شده (194/0 = b) بود.نتیجه‌گیری: پاداش و هزینه درک ‌شده نقش مهمی در اتخاذ رفتارهای غیر ایمن هنگام رانندگی دارند. کاهش پاداش و هزینه درک ‌شده با هدف افزایش رفتارهای ایمن رانندگی می‌تواند به عنوان یک اصل در امر آموزش و سیاست‌گذاری ایمنی جاده مورد توجه قرار گیرد. به علاوه سازه‌های پاداش و هزینه از هم متمایز هستند و هر کدام می‌توانند به عنوان تعیین‌ کننده‌های مستقل رفتار در رانندگی مورد توجه قرار گیرند.