اثر بخشی برنامه مداخله‌ای بر مبنای مدل فرانظری در ارتقای فعالیت بدنی

مقدمه: با وجود نقش مهم فعالیت بدنی در سلامتی، رفاه و کیفیت زندگی، امروزه اکثر افراد از فعالیت بدنی مناسبی برخوردار نمی‌باشند. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اثربخشی مداخله آموزشی بر مبنای مدل فرانظری در ارتقای فعالیت بدنی منظم کارکنان اداری دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سال 91-1390 بود.روش‌ها: مطالعه حاضر یک پژوهش مداخله‌ای (interventional) از نوع قبل و بعد بود که بر روی 97 نفر از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی ایلام که به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت. شرکت کنندگان ابتدا پرسش‌نامه سنجش متغیرهای دموگرافیکی و‌ سازه‌های تیوری فرانظری را به صورت خودگزارشی تکمیل نمودند. سپس محتوای آموزشی طراحی شده بر اساس تیوری فرانظری را در قالب جزوه، کتابچه و سی‌دی آموزشی انجام فعالیت بدنی دریافت نمودند. پس از 3 ماه و به منظور تعیین اثربخشی مداخله، پرسش‌نامه سنجش سازه‌های مدل فرانظری دوباره تکمیل گردید. داده‌های مطالعه با استفاده از نرم‌افزار آماری spss نسخه 16 و آزمون‌های آماری fisher exact test، paired t و anova مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته‌ها: میانگین سنی شرکت کنندگان در مطالعه 73/6 ± 16/32 سال بود که 42 درصد مذکر و 55 درصد مونث بودند. از لحاظ نوع ورزش انتخابی 3/42 درصد پیاده‌روی، 6/52 درصد شنای تفریحی، 1/3 درصد ورزش‌های بدنسازی و 2/1 درصد کوهنوردی را برای انجام فعالیت بدنی منظم انتخاب نمودند. یافته‌های حاصل از مقایسه مراحل تغییر انجام فعالیت بدنی نشان داد که مداخله آموزشی باعث پیشرفت معنی‌دار در مراحل تغییر شرکت کنندگان شده است (05/0 > p). همچنین مقایسه میانگین سازه‌های تعادل در تصمیم‌گیری، فرایندهای تغییر و خودکارامدی انجام فعالیت‌های ورزشی نشان دهنده افزایش معنی‌دار میانگین سازه‌های مدل فرانظری در مقایسه بعد از مداخله بود (05/0 > p). یافته‌های پژوهش حاکی از افزایش معنی‌دار میانگین سطوح آگاهی، تسکین نمایشی، شرطی‌سازی تقابلی، کنترل محرک، روابط یاری دهنده و خودآزادی بعد از مداخله در مقایسه با قبل از آن بود (05/0 > p)، اما افزایش میانگین در سایر سطوح فرایندهای شناختی و رفتاری معنی‌دار نبود.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، طراحی برنامه‌های مداخله‌ای بر مبنای مدل‌های تغییر می‌تواند باعث ارتقای رفتارهای مرتبط با سلامت گردد.