شهروندی در مدارس: یک مطالعه توصیفی مبتنی بر نظریه عمل منطقی

مقدمه: امروزه آموزش جامع شهروندی به عنوان راهبردی مهم جهت توانمندسازی جوانان برای بر عهده گرفتن مسوولیت‌ها و ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی و همچنین صیانت آنان در مقابل آسیب‌های روانی- اجتماعی مورد توجه و تاکید صاحب‌نظران توسعه اجتماعی قرار دارد. هدف از این مطالعه، سنجش میزان دانش، نگرش، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری دانش‌آموزان در خصوص مهارت‌ها و ویژگی‌های شهروندی بود.روش‌ها: از بین دبیرستان‌های دختر ناحیه سه شهر شیراز که حداقل سه رشته تحصیلی (علوم ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی) در آن‌ها دایر بود (تعداد =12)، سه مدرسه به طور تصادفی انتخاب شدند. در هر مدرسه یک کلاس از هر رشته به روش تصادفی ساده انتخاب و در مجموع 228 دانش‌آموز در مطالعه شرکت داده شدند. یک پرسش‌نامه 62 گویه‌ای، مشتمل بر 15 سوال چند گزینه‌ای برای آزمون دانش و 34 سوال با مقیاس لیکرت برای اندازه‌گیری سازه‌های نظریه به عنوان داده‌های پژوهش استفاده گردید. روایی محتوایی با استفاده از نظرات 7 نفر از متخصصان در رشته‌های آموزش بهداشت، جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی، بررسی و پس از ویرایش مورد تایید آنان قرار گرفت. پایایی ابزار نیز از طریق اجرای مطالعه راهنما (پایلوت) و با استفاده از شیوه بازآزمایی اندازه‌گیری شد. ضرایب همبستگی سازه‌‌های مطالعه شامل دانش (82/0 = r)، نگرش (97/0 = r)، هنجار انتزاعی (94/0 = r) و قصد رفتاری (97/0 = r) تایید گردید.یافته‌ها: یافته‌های مطالعه نشان داد که سطح دانش (98/1 ± 84/7) و نگرش (44/7 ± 38/75) دانش‌آموزان نسبتاً پایین بود. همچنین هنجار انتزاعی (33/4 ± 24/23) و قصد رفتاری (03/3 ± 07/18) نسبتاً مطلوب، ولی کمتر از سطح ایده‌آل بود. تحلیل روابط بین متغیرهای مطالعه نشان داد که نگرش و دانش (139/0 = r، 037/0 = p)، نگرش و قصد رفتاری (199/0 = r، 0003/0 = p)، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری (143/0 = r،031/0 = p) و هنجار انتزاعی و نگرش (174/0 = r، 008/0 008/0 = p) همبستگی قابل توجهی با یکدیگر داشتند. در مقابل بین متغیرهای جمعیت‌شناختی و سازه‌های اصلی مطالعه (دانش، نگرش، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری) رابطه آماری معنی‌‌داری مشاهده نگردید.نتیجه‌گیری: پایین بودن نمرات نگرش، ضرورت برنامه‌ریزی آموزشی را با در نظر گرفتن ویژگی‌ها و شرایط مخاطبان دلالت می‌نماید. مطلوب بودن نسبی سطح قصد رفتاری و هنجار انتزاعی در این مطالعه پیش‌آگهی مطلوبی را برای اثربخشی مداخلات آموزشی مطرح می‌نماید. در نهایت طراحی و اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر نظریه عمل استدلالی برای آموزش شهروندی در مدارس پیشنهاد می‌گردد.