ارزیابی اثربخشی برنامه جرات‌ورزی بر میزان استرس، اضطراب و افسردگی

مقدمه: از ویژگی‌های دوره نوجوانی می‌توان به شکل‌گیری و رشد عاطفی، اجتماعی و شناختی اشاره کرد. در این دوره، نوجوان در وضعیتی بین دو مرحله کودکی و بزرگسالی و زیر فشار و انتظارات این وضعیت پیچیده و مبهم قرار می‌گیرد. حالت هیجانی در دوره بلوغ غنی‌تر می‌گردد و گاهی به صورت حساسیت و هیجان شدید در می‌آید؛ به طوری که زودرنجی، افسردگی، اضطراب و پرخاشگری در بیشتر نوجوانان به چشم می‌خورد. جرات‌ورزی یک شیوه مداخله ساخت یافته است که از آن برای بهبود اثربخشی روابط اجتماعی استفاده می‌شود. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر برنامه جرات‌ورزی بر استرس، اضطراب و افسردگی دانش‌آموزان دبیرستانی انجام شد.روش‌ها: این مطالعه یک مطالعه مداخله‌ای نیمه تجربی است که در سال تحصیلی 90-1389 در دبیرستان‌های شهر اصفهان صورت گرفت. در این پژوهش 126 دانش‌آموز پایه دوم متوسطه در دو گروه آزمون (63 نفر) و گروه شاهد (63 نفر) انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه اطلاعات دموگرافیک، پرسش‌نامه‌های جرات‌ورزی gambrill و richey و 21dass بود. برنامه جرات‌ورزی طی 7 جلسه به گروه آزمون آموزش داده شد و پس از 8 هفته در دو گروه پس آزمون گرفته شد. سپس تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده ازآزمون‌های آماری independent t، آزمون آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات، 2? و mann-whitney صورت گرفت.یافته‌ها: با توجه به یافته‌های به دست آمده، آزمون آماری 2? و mann-whitney اختلاف معنی‌داری را از نظر متغیرهای دموگرافیکی بین دو گروه آزمون و شاهد نشان نداد. آزمون آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات نشان داد که بین میانگین نمره جرات‌ورزی قبل، بلافاصله و 3 ماه پس از مداخله در گروه شاهد اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. همین آزمون میانگین نمره جرات‌ورزی در گروه مورد را در زمان‌های مختلف دارای اختلاف معنی‌دار نشان داد (002/0 p =). همچنین آزمون independent t نشان داد که میانگین نمره اضطراب و استرس در زمینه جرات‌ورزی دانش‌آموزان در دو گروه قبل از مداخله اختلاف معنی‌داری نداشتند، اما بلافاصله و 2 ماه بعد از آموزش میانگین نمره اضطراب در گروه مورد به طور معنی‌داری بیشتر از گروه شاهد بود. در مورد نمره افسردگی در زمینه جرات‌ورزی در دانش‌آموزان، آزمون independent t قبل از آموزش در دو گروه اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. بعد از آموزش با وجود کاهش نمره افسردگی در گروه مورد، این اختلاف معنی‌دار نبود (09/0 p =).نتیجه‌گیری: نتایج حاصل نشان داد که اجرای برنامه‌های جرات‌آموزی در دانش‌آموزان سنین دبیرستانی منجر به کاهش میزان اضطراب، استرس و افسردگی آنان می‌شود. با توجه به این که سنین دبیرستان یکی از حساس‌ترین سنین دوران زندگی هر فردی است و با توجه به ماهیت این گونه برنامه‌ها که در عین ارزان و ایمن بودن، کارا و اثربخش نیز می‌باشند، اجرای آن را در جهت کنترل استرس، اضطراب و افسردگی نوجوانان دبیرستانی توصیه می‌گردد.