کرمز (küremes) و نقش آن در انتقال بیماری تب مالت در بین ترکمن‌ها

بیماری تب مالت بیماری مشترک بین انسان و دام است و یکی از مشکلات سلامت در کشورهای در حال توسعه است و علاوه بر عوارض ناشی از این بیماری در انسانها، با اتلاف دام و کاهش تولید محصولات دامی اثر مخربی بر اقتصاد این جوامع دارد(1, 2) (3). ایران جزو کشورهای با شیوع بالای تب مالت در دنیا به حساب می آید(2, 3). استان گلستان از استانهای با شیوع نسبتا بالای تب مالت در ایران است و میزان بروز آن در سال 20145 برابر با 27.59 در یکصد هزار نفر جمعیت بوده است(4).  یکی از راه های عمده انتقال این بیماری مصرف شیر و فراورده های لبنی خام و نجوشیده است(5). فرهنگ و عادات غذایی می تواند در انتقال این بیماری نقش داشته باشد(6). ترکمن ها جمعیت قابل ملاحظه ای از استان گلستان را تشکیل می دهند .دامداری به شکل سنتی یکی از راه های عمده امرار معاش ترکمن ها است. یکی از عادات غذایی ترکمنها بخصوص در بین گله داران و چوپانان گوسفند و بز، مصرف نوعی نوشیدنی تحت عنوان کُرِمِز (küremes) است. این نوشیدنی بدین صورت تهیه می شود: چوپانان پس از دوشیدن شیر بز یا گوسفند، آن را به شکل خام به همراه ماست در ظروف پلاستیکی مثل دبه قرار می دهند و درب آن را محکم می بندند. سپس آن را به خورجین الاغ گله چفت می کنند تا ضمن حرکت الاغ به همراه گله در طی چرای دام، در یک بازه زمانی 24 الی 48 ساعته خوب بهم خورده و بر اثر فرایند تخمیر نوشیدنی کُرِمِز که مزه ای همانند دوغ کفیر دارد، بوجود آید.این نوشیدنی از محبوبیت خاصی در بین ترکمنها بخصوص چوپانان گوسفند و بز برخوردار بوده و به شکل ضرب المثل نیز در فرهنگ شفایی ترکمنها راه پیدا کرده است. مشکل سلامتی مرتبط با این نوشیدنی پرطرفدار این است که ماده اولیه آن شیر نجوشیده و خام است که پتانسیل انتقال تب مالت را دارا است، بطوری که هر ساله این نوشیدنی باعث انتقال در تعداد قابل ملاحظه ای از مبتلایان است.

küremes and its role in the transmission of brucellosis among turkmen people, iran

brucellosis is a common zoonotic disease in iran. one of the main modes of transmission of this disease is through the consumption of raw and uncooked milk and dairy products. küremes is one of the most popular drinks among turkmen shepherds, which has the potential to transmit brucellosis disease to its consumers. however, it is suggested that this method of transmission be included in the registration forms for the disease. additionally, it is necessary to provide extensive training to the shepherds through various communication channels.